ساز کوک تنهایی و ردپای فقر در زندگی سالمندان - دور زمین

به گزارش ایسنا، براساس آمار ارائه شده از سوی دبیرخانه شورای ملی سالمندان و طبق آمار برآوردی مرکز آمار ایران، از جمعیت 83 میلیون نفری کشور حدود 10.17 درصد سالمند هستند؛ یعنی معادل 8 میلیون و 330 هزار نفر سالمند در کشور وجود دارد.

وضع نامطلوب امنیت درآمدی سالمندان

طبق پیش بینی های اجرا شده نیز جمعیت سالمندی در سال های آینده با فرایند رو به رشدی همراه است؛ به طوریکه سیدحسن موسوی چلک-رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران در این باره اعلام نموده است که براساس برآوردهای اجرا شده تا سال 2050 به ازای هر سه نفر، یک نفر بالای 60 سال سن دارد. گفته های حسام الدین علامه- رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان نیز حکایت از این دارد طبق ترسیم آینده نگارانه ای که اجرا شده سال 1421 مجددا جمعیت سالمندی به 20 درصد می رسد و پیش بینی می گردد در سال 1435 جمعیت سالمندی از 33 درصد عبور می نماید.

هرچند که اعداد و ارقام اعلامی، از میزان رشد جمعیت سالمندی در کشور طی دهه های آینده حکایت می نماید و باید برای بهبود شرایط سالمندان کشور در دهه های آینده برنامه هایی متناسب با شرایط و هدفمند و منسجم داشت، اما تحلیل صاحب نظران حوزه سالمندی نشان می دهد که سالمندان کنونی کشور نیز در شرایط چندان مطلوبی قرار ندارند.

به طوریکه احمد دلبری- رئیس انجمن علمی سالمندشناسی ایران با استناد به نتایج مطالعه ای که در سال 95 توسط مرکز تحقیقات سالمندی دانشگاه علوم بهزیستی و سازمان بازنشستگی کشور تحت عنوان شاخص دیده بان سالمندی در ایران اجرا شده، شرایط سالمندان را در حوزه های ظرفیت و توانمندسازی و امنیت درآمدی چندان مطلوب عنوان نمی نماید.

رتبه ایران در جدول حال خوب سالمندان جهان

دلبری- رئیس انجمن علمی سالمندشناسی ایران در این باره می گوید: در این مطالعه که شرایط بهزیستن و حال خوب سالمندان 97 کشور مورد آنالیز قرار گرفته است ایران در رتبه 64 واقع شده است، البته شرایط ایران از کشورهای روسیه، یونان، مراکش، ترکیه، هند و پاکستان بهتر است.

وی می افزاید: کشورهای سوئیس، نروژ و آلمان به ترتیب رتبه های اول، دوم و سوم را به خود اختصاص دادند.

ساز ناکوک شرایط سالمندان کشور از لحاظ اشتغال، تحصیلات و امیدزندگی

رئیس انجمن علمی سالمند شناسی و طب سالمندان ایران با بیان اینکه در این مطالعه چهار شاخص سلامت، مناسب سازی محیط، امنیت درآمدی و ظرفیت و توانمندسازی مورد توجه قرار گرفته است، خاطرنشان می نماید: از میان 97 کشور جهان ایران در حوزه سلامتی در رتبه 43 واقع شده است؛ منظور از سلامت در این مطالعه امید زندگی در 60 سالگی، امید زندگی سالم در 60 سالگی و رضایت از زندگی سالمندان است. در حوزه ظرفیت و توانمندسازی نیز ایران در رتبه 88 واقع شده است؛ در این حوزه شرایط اشتغال افراد در سن 55 تا 65 سال و افراد تحصیل نموده بالای مقطع هدایت ارزیابی شده است که شرایط ایران در بحث اشتغال افراد در سن 55 تا 65 سال و میزان سواد مناسب نیست.

تنها 45 درصد از سالمندان مستمری می گیرند

نرخ فقر سالمندان 2 برابر غیرسالمندان

دلبری با بیان اینکه ایران در حوزه امنیت درآمدی نیز در رتبه 65 واقع شده است، ادامه می دهد: در این مطالعه میزان پوشش مستمری بازنشستگی افراد مورد آنالیز قرار گرفته است که معین شده تنها 45 درصد از سالمندان مستمری بگیر هستند و حدود 55 درصد از سالمندان مستمری بازنشستگی نمی گیرند لذا سالمندان ایرانی امنیت درآمدی خوبی ندارند و اکنون نرخ فقر در سالمندان ایرانی دو برابر غیر سالمندان است. همچنین در حوزه مناسب سازی محیط نیز رتبه 49 را کسب نموده ایم.

از تنهایی و انزوا در دوره سالمندی تا تنها زندگی کردن 15 درصدشان

دلبری در ادامه به تشریح و تحلیل مسائل سالمندان کشور می پردازد و با هشدار به مسئولان، یکی از مسائل این قشر را مسائل اجتماعی عنوان می نماید و می گوید: براساس آمارها 15 درصد از سالمندان تنها زندگی می نمایند؛ تنهایی و انزوای سالمندان مسئله بسیار مهمی است که باید سازمان ها و وزارتخانه های حوزه اجتماعی به این موضوع توجه داشته باشند. انسان ها یک سوم از عمرشان را در دوره بازنشستگی سپری می نمایند و برای رهایی از تنهایی و انزوا باید برنامه ای داشته باشند.

رئیس انجمن علمی سالمند شناسی معتقد است باید فرآیند بازنشستگی در کشور اصلاح گردد؛ دولت از اینکه افراد را یک شبه بازنشسته می نماید باید برحذر باشد، چراکه بازنشستگی می تواند طی فرآیند یک تا 2 ساله انجام گردد. در واقع افراد باید آموزش های لازم را برای چگونگی سپری کردن دوره بازنشستگی دریافت نمایند و این دوره را سرانجام کار و زندگی ندانند، همچنین باید شبکه های اجتماعی نیز در این خصوص بازسازی گردد، زیرا با بازنشستگی، شبکه های اجتماعی دوران اشتغال و دوستان و خانواده از بین می رود و ضروری است این شبکه ها ترمیم گردد.

دو میلیون و 600 سالمند نیازمند مراقبت های یک تا 24 ساعته

آسایشگاه ها مادریارهای آموزش دیده دوره های مراقبت از سالمندی ندارند

وی در ادامه به موضوع نگهداری و مراقبت از سالمندان اشاره نموده و می افزاید: حدود دو میلیون و 600 نفر از سالمندان نیازمند مراقبت های یک ساعت تا 24 ساعته هستند که مشکل اصلی و جدی خانواده ها عدم دسترسی به مراقبین آموزشی دیده است؛ البته در این خصوص انجمن علمی سالمندان کوریکولوم دوره های آموزشی سالمندان را طراحی نموده و آن را به مرکز ملی مهارتی وزارت بهداشت ارائه داده است.

دلبری ادامه می دهد: باتوجه به تغییراتی که در مسائل اجتماعی و فرهنگی خانواده ها اجرا شده است در حال حاضر امکان مراقبت از سالمندان در منزل و توسط فرزندان بسیار کم شده و نیاز است تا سیستم های مراقبتی به موازات مراقبت در آسایشگاه ها ایجاد شوند تا امکان خدمات دهی در منازل سالمندان نیز فراهم باشد. همچنین در این راستا باید آسایشگاه ها هم استانداردسازی و براساس شاخص های علمی طراحی شوند؛ به نظر اکنون در آسایشگاه ها مادریاری که آموزش دوره های مراقبت از سالمندی را دیده باشند وجود ندارد و از سوی دیگر نیز در آسایشگاه ها از پرستاری سالمندی، سلامت سالمندی و دکتری سالمندی استفاده نمی گردد که این مشکل بسیار جدی است.

به گفته دلبری، اگرچه ممکن است سالمندی در بعضی از مواقع به عنوان یک تهدید تلقی گردد، اما اگر نگاه به سالمندی نگاه توسعه ای باشد، می توان در این بخش بازار کارآفرینی و اشتغال خوبی فراهم کرد؛ به طوریکه در این حوزه دو میلیون و 500 هزار نفر می توانند جذب شوند. از سوی دیگر نیز بیش از 100 کارشناس ارشد سلامت سالمندی در کشور وجود دارد که این افراد می توانند از نظر فنی و علمی، مراکز آسایشگاه را به خوبی مدیریت نمایند، این در حالیست که متاسفانه باوجود پیگیری های اجرا شده، این افراد نمی توانند به عنوان مسئول آسایشگاه ها فعالیت نمایند.

کمبود نیروی متخصص در کشور از دیگر مسائل سالمندان

60 درصد منابع بیمه ای صرف سالمندان می گردد

رئیس انجمن علمی سالمندشناسی مشکل دیگر سالمندان را کمبود نیروی متخصص در کشور عنوان می نماید و می گوید: کمتر از 20 نیروی متخصص در حوزه طب سالمندی وجود دارد، حال آنکه که براساس استانداردهای جهانی به بیش از 2000 متخصص در حوزه سالمندی نیاز داریم.

وی همچنین با اشاره به موضوع اقتصاد و سلامت حوزه سالمندی بیان می نماید: در حال حاضر 60 درصد از منابع بیمه ای کشور برای سالمندان هزینه می گردد؛ این درحالیست که 10 درصد جمعیت کشور سالمند هستند و باید برای این موضوع چاره ای اندیشید، در غیر این صورت به طور قطع تمام منابع بیمه ای صرف سالمندان خواهد شد.

انتقاد نسبت به نبود خدمات بیمه ای مراقبت های طولانی برای سالمندان

رئیس انجمن علمی سالمندشناسی در ادامه با بیان اینکه در حوزه پوشش بیمه ای سالمندان نیز مسائل جدی وجود دارد، می گوید: در جهان خدمات مراقبتی طولانی مدت سالمندان تحت پوشش بیمه ای واقع شده است این درحالیست که خدمات مراقبت های طولانی مدت در کشور ما وجود ندارد و باید به این موضوع به طور جدی ورود کنیم. از سوی دیگر یکی دیگر از مسائل سالمندان، مسائل جسمانی این قشر است؛ اگرچه سالمندی مساوی با بیماری و ناتوانی نیست اما در این دوره میزان شیوع بیماری ها نسبت به دوره های دیگر افزایش می یابد و از آنجایی که بخش زیادی از بیماری های دوران سالمندی امکان پیشگیری دارد، اگر چکاپ های دوره ای توسط دولت و سازمان های بازنشستگی انجام گردد می توان از بروز بسیاری از بیماری های سالمندان پیشگیری کرد.

علاوه بر مسائل مطرح شده در حوزه سالمندی، دلبری از نبود قوانین حمایتی از سالمندان در کشور انتقاد می نماید و می افزاید: در سال 83 دولت دستگاه های مربوطه را مکلف کرد که به بحث سالمندی ورود کند، اما می بینیم که بعد از 16 سال به تازگی در سال 99 به تدوین این سند رسیده ایم. سند ملی سالمندان بالاترین سند در حوزه سالمندی است که می تواند تاثیر زیادی در این حوزه داشته باشد و در آن تکالیف و وظایف دستگاه ها به صراحت نوشته شده است؛ اما مهم تر از آن برنامه عملیاتی و بندهای اجرایی و نحوه نظارت بر اجراست که باید برای این سند نوشته گردد.

وی ادامه داد: اما موضوعی که از منظر سند ملی سالمندان مهم تر است این است که دارای برنامه باشیم و نگرش مان نسبت به سالمندان تغییر کند؛ تا زمانی که نگاه مان نسبت به سالمندی صحیح نباشد هر چقدر هم که سند داشته باشیم چندان یاریی به این حوزه نمی گردد؛ در واقع باید دولت مسائل سالمندی را اولویت خود قرار دهد و زمانی می توان عنوان نمود که مسائل سالمندی در اولویت است که شورای ملی سالمندی به ریاست رئیس جمهوری برگزار گردد و جزء کارهای اولویت دار دولت باشد.

10 درصد جمعیت کنونی ایران سالمند هستند

83 درصد سالمندان سالم اند

حسام الدین علامه- رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان، نیز ضمن ارائه آماری از شرایط سالمندان اعلام کرد: هم اکنون طبق آمار برآوردی مرکز آمار ایران، از جمعیت 83 میلیون نفری کشور حدود 10.17 درصد سالمند هستند که این رقم معادل 8 میلیون و 330 هزار نفر سالمند در کشور است.

علامه با اشاره به شرایط بهداشت و سلامت و بیمه ای سالمندان کشور گفت: از نظر شرایط سلامتی، حدود 83 درصد از سالمندان سالم، 11 درصد دارای بیماری مزمن و 5 درصد (400 هزار نفر) به نوعی وابسته به تخت و مراقب هستند. باتوجه به بحث سلامت به ویژه خدمات بستری، پوشش بیمه پایه ای کامل برای سالمندان وجود دارد، اما پوشش بیمه های مکمل به دلیل اینکه مربوط به دستگاه ها و سازمان های مختلف است، آمار تکمیلی در اختیار وجود ندارد.

از جای خالی بیمه سالمندی تا شرایط بیمه پایه آنها

علامه با انتقاد از عدم برقراری بیمه مراقبت طولانی مدت یا بیمه سالمندی در کشور اظهار کرد: متاسفانه بیمه ای تحت عنوان بیمه طولانی مدت یا بیمه سالمندی که در بعضی از کشورها برای سالمندان برقرار است در کشور ما وجود ندارد.

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان با بیان اینکه با توجه به خدمات بیمه سلامت، بیمه های بستری در بیمارستان برای همه سالمندان برقرار است و به طور حتم سالمندان تحت پوشش بیمه های سلامت هستند، اعلام کرد: 60 درصد سالمندان هم تحت پوشش بیمه هستند و هم مستمری (حقوق بازنشستگی یا مستمری حمایتی) دریافت می نمایند و این مجموعه کسانی هستند که بیمه پایه کامل دارند، اما بقیه سالمندان باتوجه به بحث بیمه سلامت تحت پوشش بیمه قرار گرفته اند و در بحث استفاده از بیمه های دولتی برای آن ها مسئله ای وجود ندارد.

1.7 میلیون سالمند فاقد درآمد ماهانه و حقوق تحت پوشش کمیته امداد

وی ادامه داد: باتوجه به اینکه در گذشته بحث بیمه خویش فرما یا کارمندی و کارگری وجود نداشت، اکنون سالمندانی هم هستند که تحت پوشش بیمه مستمری و حقوق نیستند، احتمال داده می گردد که در آینده تعداد این افراد کاهش یابد، زیرا امروز برای همه مردم این بستر فراهم شده تا چه در بخش خصوصی و چه در بخش دولتی و خویش فرما خود را بیمه نمایند و بتوانند مستمری و حقوق دریافت نمایند. البته اکنون سالمندانی در دهک های پایین و نیازمند هستند تحت پوشش دستگاه های حمایتی قرار دارند، به طور مثال حدود یک میلیون و 700 هزار نفر سالمند که حقوق دریافت نمی نمایند از کمیته امداد مستمری می گیرند.

آماری از حضور سالمندان در مراکز اقامتی

رئیس دبیرخانه شورای ملی سالمندان با اشاره به شرایط مراکز اقامتی سالمندان نیز شرح داد: در مجموع 350 هزار نفر به نوعی از خدمات بهزیستی استفاده می نمایند که 130 هزار نفر از آنها از خدمات مستمری ماهانه بهره می گیرند و سایر سالمندان نیز خدمات توانبخشی موردی دریافت می نمایند. کمتر از 20 هزار سالمند نیز مقیم مراکز اقامتی و حدود 10 هزار نفر تحت پوشش مراکز روزانه سازمان بهزیستی هستند.

سند ملی سالمندی نیازمند نگاه ویژه دولت و مجلس

علامه در ادامه به موضوع سند ملی سالمندان که در سال 98 از آن رونمایی و در 31 شهریور ماه امسال متن آن نوشته شد، اشاره نمود و درباره سیاست های لازم برای اجرای این سند گفت: برای عملیاتی شدن این سند باید هر دستگاهی باتوجه به اهداف و راهبردها و سیاست های اجرایی ملی، اهداف اختصاصی و اهداف کمی خود را معین کند. انتظار می رود که در اهداف اختصاصی و جزئی سند، دستگاه ها اعلام نمایند که اهدافشان منجر به بهبود چه شرایطی در حوزه سالمندی می گردد و چه پیامدی را برای جامعه سالمندی در بر دارد.

وی معتقد است: برای اینکه بتوانیم این سند را در بودجه سال 1400 در نظر بگیریم، فرصت بسیاری محدودی داریم، اما اگر این برنامه عملیاتی به برنامه های امسال هم نرسد، به طور حتم باید زیرساخت های اجرای این سند فراهم گردد.

علامه با بیان اینکه کمیسیون اجتماعی، کمیسیون بهداشت و درمان و کمیسیون تلفیق بودجه 1400 مجلس شورای اسلامی می توانند نقش موثری در این سند ایفا نمایند، اضافه نمود: انتظار می رود که کمیسیون های مرتبط مجلس شورای اسلامی توجه شان را بیش از پیش به سند ملی سالمندان جلب نمایند و برای این سند مطالبه گری و پیگیری گردد تا رد پایی از آن در برنامه عملیاتی دستگاه ها و بودجه های مصوب مجلس شورای اسلامی وجود داشته باشد. هرچند که سال گذشته متن سند شورای ملی سالمندان ابلاغ نشد، اما در آن موقع دبیرخانه درخواست بودجه 106 میلیارد تومانی برای راهبری امور سالمندی کرد، اما بودجه ای که در این زمینه به تخصیص یافت مبلغ 153 میلیون تومان بود، لذا ما نیاز به اقدامات موثر و تشکیل کارگروه ها و کمیته های تخصصی داریم تا برنامه ها را در حوزه سالمندی اولویت بندی نمایند و ساختار سالمندی هر حوزه اجرایی در بحث سالمندی و خدمات دستگاه ها، معین گردد.

علامه در پاسخ به این سوال که در صورت اجرایی شدن این سند شرایط حوزه سالمندی تا چه میزان بهبود می یابد؟ شرح داد: به طور حتم بعضی از حوزه ها مانند حوزه سلامت و حوزه رفاه برنامه هایی در حوزه سالمندی دارند اما این برنامه ها در راستای اهداف منسجمی نبوده است و اجرای این سند یاری می نماید تا این برنامه ها هدفمند و منسجم باشد، لذا ضروری است که دستگاه ها برنامه های جاری خود را در موضوع سالمندی با سند ملی متناسب سازی نمایند تا قابلیت پیگیری و ردیابی اجرای برنامه های حوزه سالمندی دستگاه ها را داشته باشیم.

ایران نیازمند سامانه اطلاعاتی جامع سالمندان

وی همچنین گفت: موضوع دیگری که در اجرای این سند نیاز است بحث بانک اطلاعاتی کشور است؛ در همه کشورهای جهان، فرآیندها و داده های اطلاعاتی حوزه سالمندان به صورت الکترونیکی است که این داده ها، امکان پیگیری اقدامات حوزه سالمندی و آنالیز شواهد حوزه سالمندی را فراهم می نماید؛ به همین دلیل ضروری است که ایران نیز دارای سامانه جامعی باشد تا داده ها و فرآیندهای حوزه سالمندی در آن تجمیع گردد و توسط صاحب نظران حوزه سالمندی مورد تحلیل قرار گیرد و با رصد پیامدها بتوانیم هر ساله برنامه های اولویت مند متناسب با شواهد موجود را عملیاتی کنیم.