چند فریم کمتر دیده شده از نجف دریابندری؛ از کتاب آشپزی تا ترک تحصیل! - دور زمین

نویسنده ای پیروز و ضد ساختار آموزش

پدرش ناخدای کشتی بود. فقر و ثروت را در کودکی تجربه می نماید و فقرش تا آن جا پیش می رود که مجبور به ترک تحصیل می شود و شاید همین خارج شدن از فضای آموزش رسمی راهی برای او باز کرد تا نشان دهند برای نوشتن و ترجمه ماندگارترین آثار ادبی و فسلفی نیازی به مدرک دانشگاه و مدرسه نیست. از هر راهی زبان انگلیسی خود را تقویت می نماید تا آن جا که قبل از 18 سالگی بخش هایی از رمان چارلز دیکنز را ترجمه می نماید.

از زندان تا آشپزی

نجف در سال 1333، به دلیل فعالیت های سیاسی در آبادان به زندان افتاد و بعد از یک سال به زندان تهران منتقل شد. حبسی که او را از کار بیکار نکرد و ترجمه های بی نظیری در مدت 4 ساله زندان انجام داد. علاقه او به مسائل فلسفی باعث ترجمه کتاب تاریخ فلسفه غرب اثر برتراند راسل شد. بازداشت او همزمان با ترجمه کتاب وداع با اسلحه ارنست همینگوی و در زمان کودتا سال 1332 به اتهام همکاری با حزب توده بود.

نجف دربابندری با آثار متفاوتی که دارد به زندگی روزمره مردم راه پیدا نموده است. او علاوه بر ترجمه شاهکارهای ادبیات دنیا اثر دو جلدی کتاب مستطاب آشپزی را با همکاری همسرش فهمیه راستکار نوشت.

کتابی که نوشتن آن از زندان شروع شد و خود او در خصوص داستان نوشتن کتاب می گوید که چون در زندان با آشپزی آشنا می شود پس از آزادی برای او و همسرش آشپزی به یکی از سرگرمی هایشان تبدیل می شود و زمانی که ایده نوشتن کتاب آشپزی شکل می گیرد با اینکه همسرش در ابتدا مخالف بوده اما 8 سال هر دوی آنها برای نوشتن کتاب مستطاب آشپزی وقت می گذارند و این شاهکار تا کنون 30 بار تجدید چاپ شده است.

کتاب آشپزی او چگونه نوشته شد؟

در میان آثار او کتاب مستطاب آشپزی پرفروش ترین اثر نجف دریابندری و تنها تالیف مشترک او با همسرش زنده یاد فهیمه راستکار است. براساس آخرین آماری که بازار کتاب ایران در سال 1398 ثبت شده این کتاب پس از 18 سال و فروش یکصدهزار نسخه به چاپ سی و یکم خود رسیده است. اما چه شد که این کتاب به رشته تحریر درآمد. ماجرای نگارش این کتاب به سال ها پیش برمی شود، به شبی که محمد زهرایی (مدیر فقید انتشارات کارنامه) در غیاب فهیمه راستکار، مهمان دریابندری بوده و دریابندری او را مهمان خوراکی مکزیکی، از دست پخت های خودش، نموده است و سر همین شام زهرایی به دریابندری پیشنهاد می نماید که کتابی در حوزه آشپزی تألیف کند و برای همراهی با او در این راه اعلام آمادگی می نماید. دریابندری در دوران زیست در آبادان و همچنین سالهای حضور در زندان به آشپزی علاقمند می شود. در نهایت، با تشویق های مرحوم زهرایی، نجف دریابندری و مرحوم فهیمه راستکار با یاری هم، بعد از حدود هشت سال تحقیق که گاه به صورت میدانی انجام گرفته است، کتاب مستطاب آشپزی، از سیر تا پیاز را به رشته تحریر درمی آورند. (منبع: وبلاک انسان شناسی و فرهنگ)

به جرات می توان گفت این کتاب یکی از ارزشمندترین تالیفات فرهنگی ایران معاصر است که در آن دریابندری، طبع هنری و سطح بالای نویسندگی خود را به امری دم دستی و عامی، یعنی آشپزی گره می زند و نتیجه ی آن، کتابی دو هزارصفحه ایی از قلم نویسنده یِ آشپز می شود که با واژگان و تعابیر بسیار جالبی نوشته شده است: چینی ها غذا را صرفاً تفت می دهند، غذا را نیش می زنند و می ترسانندش و سپس غذا برای خوردن آماده می شود. این عادت در اروپایی ها نیز تا حدی وجود دارد.

فصل بندی این کتاب به صورت زیر است:

پیش گفتار، مقیاس، پیمانه و قاشق، کارد و تخته برش

بخش اول: مکتب های آشپزی- فصل اول: مکتب های مادر: ایرانی، چینی، رومی- فصل دوم: آشپزی ایرانی- فصل سوم: آشپزی هندی- فصل چهارم آشپزی ترکی و عربی- فصل پنجم: آشپزیاسپانیایی- فصل ششم: آشپزی چینی- فصل هفتم: آشپزی ژاپنی- فصل هشتم: آشپزی ایتالیایی- فصل نهم: آشپزی فرانسوی- فصل دهم: آشپزی روسی

بخش دوم: آشپزخانه- فصل یازدهم: آشپزخانه: طرح و لوازم، فصل دوازدهم: بهداشت محیط زیست

بخش سوم: مواد خوراکی- فصل سیزدهم: اجزا، فصل چهاردهم: ادویه، فصل پانزدهم: ترکیب ادویه، فصل شانزدهم: گوشت، فصل هفدهم: مرغ، فصل هجدهم: تخم مرغ، فصل نوزدهم: ماهی، فصل بیستم: شیر و فراورده های شیری، فصل بیست ویکم: تره بار، فصل بیست ودوم: برنج، فصل بیست وسوم: آبِ یخنی

کتاب دوم: دستورهای پخت وپز

بخش چهارم: نوشیدنی: گرم و سرد.

ماندگارترین آثار مترجم پرکار

آثار ماندگاری چون پیرمرد و دریا نوشته همینگوی، یک گل سرخ برای امیلی نوشته ویلیام فاکنر، معنی هنر از آیزیا برلین، پیامبر و دیوانه نوشته جبران خلیل جبران، عرفان و منطق از برتراند راسل، نمایشنامه های ساموئل بکت، هاکلبری فیین و بیگانه ای در دهکده از مارک تواین تنها بخشی از کارهای درخشانی است که از او به جای مانده است.

دریابندری علاوه بر ترجمه در زمینه نقد ادبی و هنری آثار بسیاری از خود بر جای گذاشته است و یکی از پیشگامان نقد ادبیات مدرن، تئاتر، سینما و سایر رشته های هنری در ایران بوده است.

در این باره بخوانید:

سریال نون خ و قربانی شدن میان سانسور و کرونا

بهترین فیلم هایی که از کتاب ها اقتباس شده اند

سریال روزی روزگاری؛ داستان راهزنی که ماندگار شد

نجف دریابندری دوره بیماری طولانی را از سر گذراند و در سال 1393 در پی سکته مغزی در بخش آی سی یو بستری شد که این سکته حال او را وخیم تر کرد و سال های خاتمه عمر را با تنی رنجور گذراند.

دریابندری را بیشتر بشناسیم

دو کتاب در خصوص زندگی نجف با مصاحبه از خود او به چاپ رسیده است که با خواندن هر دو کتاب می توان با زوایای ناگفته و جذابیت های زندگی او آشنا شد. کتاب های که جذابیت آنها از این جهت است که با خود دریابندری مصاحبه شده است و شناختی مستقیم و بدون واسطه به خواننده می دهد. گفت وگو با نجف دریابندری نام کتابی است که مهدی مظفری ساوجی نوشته است و کتاب دوم که قبل از این کتاب منتشر شده بود گفتگویی با ناصر حریری است که نشر کارنامه به چاپ رسانده بود.