یک برگ از شاهنامه قوام الدین حسن به وسیله اساتید شاهنامه پژوه رونمایی شد - دور زمین

نشستی با عنوان شاهنامه پژوهی از سلسله برنامه های حال خوش موزه گردی به وسیله موزه هنر جهان در سالن کنفرانس پردیس موزه ای دفینه برگزار گردید.

در این نشست علی اصغر میرزایی مهر، دکترای پژوهش هنر، عضو هیئت علمی و مدیر گروه رشته نقاشی دانشکده هنر و معماری دانشگاه علم و فرهنگ درباره برگی از شاهنامه که اکنون در موزه هنر جهان به نمایش گذاشته شده، شرحاتی داد.

وی به شرایط ایران در زمان آل اینجو و تخریب های مغول و در مقابل آن، فراوری شاهنامه های مصور متعدد از جمله نسخه قوام الدین حسن وزیر در سال 741 ق اشاره نمود و گفت: قوام وزیر افرادی را گرد هم آورد و شاهنامه قوام را با 104 نگاره که از پرکارترین شاهنامه های شیراز قرن 8 بوده نوشتند. شاهنامه ای که اوراق آن در جای جای جهان پخش شده و یکی از برگهای آن در موزه هنر جهان وجود دارد.

وی با بیان اینکه نمی دانستم چنین برگی اکنون در موزه هنر جهان وجود دارد گفت: خوشنویس این کتاب که در شیراز نوشته شده، فردی به نام حسن بن محمد بن علی بن حسینی مشهور به موصلی است که آن را به خط نسخ و عنوان های آن به خط توقیع نوشته شده است. با کمال تأسف باید گفت این کتاب مثل بسیاری از آثار کشورمان، در سالهای پایانی دوره قاجار و در سالهای 1299 هجری شمسی حدود 102 سال پیش از ایران خارج شده بود.

میرزایی مهر اعلام کرد: براساس منابعی که در اختیار ماست، یک دلال هنری به نام تیگران کلکیان این اثر را از دندان پزشکی به نام دکتر رفیع یا رافی خریداری نموده و آن را به اروپا برده و کتاب را اوراق نموده است تا بتواند پول بیشتری به دست بیاورد به این ترتیب این کتاب در آن زمان اوراق و پراکنده شد. آن زمان شاید ارزشهای تاریخی این کتاب را نمی دانستند اما به تدریج که بعضی از کارشناسان هنری روی آن کار کردند، این کتاب هم در نمایشگاه های جهانی عرضه شد و جایگاه و اعتبار و اهمیت خود را برای هنرشناسان و دوستداران هنر روشن کرد.

مدیر گروه رشته نقاشی دانشکده هنر گفت: با توجه به اطلاعاتی که من دارم این کتاب 325 برگ داشته است و 30 در 37 سانتیمتر قطع آن بوده و هر صفحه 6 ستونی بوده است. بعلاوه 104 نگاره داشته است. این تعداد نقاشی برای کتاب بسیار زیاد است یا حداقل می توان گفت که نسخه های قبل از مکتب قرن هشتم هیچ کدام به این تعداد نگاره نداشتند. این نشان می دهد که با این کتاب جدی تر برخورد شده است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ اعلام کرد: استادان ما معتقدند که این نگاره ها کار یک نفر نیست. اینها باید در کارگاه های دولتی کشیده شده باشند اما در سال 741 هنوز قوام الدین به مقام وزارت نرسیده بود بنابراین گمان می کنیم او یک فرد با فرهنگی بوده که سمت هایی در دولت آل اینجو داشته و تا قبل از رسیدن به وزارت چنین شوری برای مصور کردن کتاب شاهنامه به خرج داده بنابراین حتماً در دوران وزارتش کارهای بیشتری انجام داده یا نسخه های دیگری از شاهنامه سفارش داده که شاید از بین رفته اند.

این نشست با شاهنامه خوانی سحر جهان تاش، شاهنامه خوان ادامه پیدا کرد و در خاتمه امیر ارغوان، کارشناس ارشد زبان های باستانی و شاهنامه پژوه آنالیز کارشناسی این برگ را تشریح کرد و گفت: با آنالیز برگه های مشابه معلوم شد برگه موجود در موزه هنر جهان با سبک اینجوی شش ستونی، از اصالت برخوردار است.

وی نحوه اثبات اصالت این برگ از شاهنامه را به صورت مفصل شرح داد و گفت: این برگ نیز مانند بقیه برگ ها، سرنویسی به خط توقیع، با اعراب گذاری سرخ و رکابی دارد.

ارغوان گفت: جعل شاهنامه در این دوران زیاد بوده است و این برگ از شاهنامه نیز با برگ های دیگری ترکیب شده اما آنالیز های متعدد نشان می دهد که این برگ اصیل است و مطمئن شدیم که متعلق به دوران اینجو است.

هم زمان با این نشست، از صفحه پشت نگاره شاهنامه قوام وزیر موجود در موزه هنر جهان رونمایی شد. در صفحه روی این برگ از شاهنامه، نگاره ای از داستان نوش زاد و رام برزین و در صفحه پشت، متن این داستان آمده است.