چالش های راستا رسیدن به فراوری دانش بنیان - دور زمین

فراوری دانش بنیان سه رکن اساسی دارد:

1- قرار گرفتن در زنجیره ارزش دنیای فراوری و تجارت

2- جابجایی ساده و مطمئن نهاده های فراوری در زیست بوم فراوری و تجارت

3- زیربنای انسان

قرار گرفتن در زنجیره ارزش دنیای فراوری و تجارت از دو جهت برای فراوری دانش بنیان حائز اهمیت است. اول اینکه فراوری دانش بنیان به شدت نسبت به صرفه ناشی از مقیاس حساس است و تنها در سطح یک بازار دنیای شده به لحاظ اقتصادی معنادار خواهد شد و دوم اینکه رقابت پذیری فراوری دانش بنیان احتیاج به استفاده بهینه از انباره دانش و فناوری موجود بشری برای کنترل هزینه ها دارد. در واقع تعقیب ایده خودکفایی از سوی مسئولان در کنار روابط پرتنش با دنیا موانع اصلی قرار گرفتن ایران در زنجیره ارزش دنیای فراوری و تجارت است و یکی از موانع پیش روی فراوری دانش بنیان

جابجایی ساده و مطمئن نهاده های فراوری بیش و پیش از هر چیز به کیفیت حکمرانی اقتصادی باز می شود. اساس این جابجایی علامتدهی سیگنال بهره وری به سرمایه است و انتقال این علامت به وسیله نظام قیمت و نظم طبیعی بازار صورت می گیرد. اگر می خواهیم سیگنال بهره وری هادی تصمیمات بازیگران نظام اقتصادی ایران باشد باید دولت از اخذ اقتصادیات تورمی بی رویه، مداخله در نظام قیمتی و نظم طبیعی بازار جدا خودداری کند.

بعلاوه جایجایی سریع و راحت نهاده های فراوری احتیاجمند عرضه خدمات عمومی با کیفیت در حوزه اقتصادی است که استانداردهای حاکمیت شرکتی، ضمانت اجرایی قراردادها، کارایی بازار دارایی های نامشهود و بازارهای اقتصادی، بویژه بازار ریسک (که در حال حاضر در ایران عملا وجود ندارد) ارتقا یابد.

در خصوص زیربنای انسانی هم باید مراقب باشیم که گرفتار اشتباهات محاسباتی نشویم. بسیار ناصحیح است اگر قرار باشد هر فارغ التحصیل مقطع تحصیلات تکمیلی هردانشگاه بی کیفیتی را سرمایه انسانی در نظر بگیریم. سرمایه انسانی ملتی مرفه با تحصیلات ابتدایی و متوسطه با کیفیت، دانشگاه هایی در اتصال به شبکه دنیای نهادهای آکادمیک و فرهنگ و جامعه ای آزاد و پویا و شکوفا است که قادرند تنازعات طبیعی تعاملات اجتماعی را به تعادل ظریفی از همکاری و رقابت تبدیل نمایند.

در جمعبندی حرکت به سوی فراوری دانش بنیان جهتگیری خوبی است اما مقیاس این هدفگذاری سال نیست؛ دهه و نسل است.

مهمترین باید و نباید های موضوع هم در حال حاضر به دولت (در معنای وسیع کلمه) باز می شود:

- دولت باید از ایجاد تنش در سطح بین المللی پرهیز کند و با جامعه بین الملل راه صلح و دوستی پیش بگیرد.

- از دخالت در نظم طبیعی بازار و نظام علامتدهی قیمت و توزیع سوبسید فله ای و وضع موانع ساختاری در تجارت داخلی و خارجی خودداری کند.

- از کارفرمایی و حمایت مستقیم پروژه های هایتک جدا خودداری کند.

- از حیف و میل اموال ملی و بر هم زدن نظم بازار به وسیله توزیع وام کم بهره و تسهیلات مشابه میان شرکتهای مدعی فراوری دانش بنیان به شدت پرهیز کند.

- از مداخله در تنظیم هنجارهای فرهنگی و اجتماعی دست بکشد و اجازه دهد بازار آزاد ایده ها مانند تمام کشورهای پیشرفته ساختارهای اجتماعی و فرهنگی را شکل دهند.

امر خصوصی جمعی و اجتماعی را به رسمیت بشناسد، امر سیاسی را زیرمجموعه امر اجتماعی ببیند و نه برعکس و بخاطر داشته باشد سیاستمداران نه می توانند و نه شایسته اند که همزمان نقش رهبران و گروه های مرجع اجتماعی و فرهنگی جامعه را ایفا نمایند.

- در کنار این موارد بهبود کیفیت خدمات عمومی برای ارتقای ضمانت اجرایی قراردادها و توسعه و ارتقای کارایی بازارهای دارایی نامشهود و بازار ریسک را در دستور کار قرار دهند.

با تعقیب چنین مسیری می توان امیدوار بود که در مقیاس 2 تا 3 دهه، کشور جایگاه قابل ملاحظه ای در زیست بوم فراوری دانش بنیان پیدا کند.