پنجاهمین سالگرد پرتاب کاوشگر مارینر 9 - دور زمین

مارینر 9 نه تنها اولین فضاپیمایی بود که به دور یک سیاره دیگر می چرخید بلکه یکی از معدود ماموریت های اولیه به شمار می رود که نفرین مریخ دامن گیر آن نشد.

در حال حاضر 13 ماموریت بدون سرنشین بر روی سطح یا در مدار این سیاره سرخ در حال انجام است که مریخ را به منظومه ای معادل یک سیرک تبدیل کرده است. این هم یک دستاورد فناورانه قابل توجه و هم مبنایی برای تصور غلط گسترده است.

در تصور عموم، مریخ به طور فزاینده ای به عنوان یک مکان بی خطر در نظر گرفته شده است، و رسیدن به آن به اندازه یک پرواز بین اقیانوسی معمول است. در نتیجه، مردم در زمینه استعمار مریخ به عنوان یک موضوع نسبتاً ساده صحبت می کنند، چیزی که تنها اگر پول و اراده در دسترس بود، می توانست در عرض چند سال محقق شود.

اما واقعیت به مراتب تلخ تر است. مریخ طبق استانداردهای زمین مکانی بسیار خصمانه است. جدا از اتمسفر فوق العاده نازک، خاک خورنده، دمای انجماد، محافظت نشدن در برابر اشعه ماوراء بنفش یا کیهان و کمبود آب، رسیدن به این سیاره همچنان بسیار خطرناک است.

با وجود این، سرعت انجام اولین ماموریت ها به مریخ تعجب آور است. زمانی که مارینر 9 به مریخ رسید، 20 ماموریت اجرا شده بود. از این تعداد، 15 مورد شکست خورده بودند یا دچار نقص جزئی شده بودند که فضاپیما تقریبا بلافاصله کار خود را متوقف کرد و پنج مورد پیروزیت آمیز بودند. دو تا از این ماموریت های پیروز متعلق به روسیه بود که قبل از مارینر 9 پرتاب شده بودند و سه ماموریت نیز متعلق به کاوشگرهای ناسا به نام مارینر 4، 6 و 7 بودند.

برای اولین بار ، روس ها بودند که عزم کشف مریخ را آغاز کردند. آنها در سال 1960 ، 1339 و به فاصله 4 روز از یکدیگر در روزهای 10 و 14 اکتبر، دو مأموریت را به مقصد مریخ پرتاب کردند. هدف از این دو مأموریت گذر از کنار مریخ و تهیه تصاویری از آن بود اما هردو این مأموریت ها در هنگام پرتاب با مشکل روبرو شد و از بین رفت.

مریخ هر 26 ماه (2 سال و 2 ماه) یک بار به حالت مقابله خود می رسد (حالتی که زمین در میان خورشید و مریخ قرار می گیرد) در این هنگام، مریخ نزدیک ترین فاصله را با زمین دارد و بهترین موقعیت برای ارسال مأموریتی به سمت مریخ، سه ماه قبل از وقوع این پدیده است.

2 سال بعد و در 1962 ، 1341 که مریخ بار دیگر در موقعیت مناسب قرار می گرفت، روس ها باز هم دست با کار شدند. آنها در 24 اکتبر نخستین تلاش را انجام دادند. این بار موشک حامل سفینه بلافاصله پس از پرتاب منفجر شد. سپس در اول نوامبر سفینه دیگری را به قصد عبور از کنار مریخ به فضا اعزام کردند؛ این بار پرواز پیروز بود اما سفینه در میانه راه و پیش از آنکه به مریخ برسد گم شد.

ماموریت بعدی روس ها گام بزرگ تری به شمار می آمد. روش ها روز 4 نوامبر آن سال، فضاپیمای دیگری را راهی مریخ کردند که حامل اولین مریخ نشین تاریخ اکتشافات فضایی بود. اما نفرین سیاره سرخ باز هم دامن گیر آنها شد و اگرچه این سفینه به مدار زمین رسید و در مدار پارکینگ قرار گرفت، اما نتوانست زمین را به مقصد مریخ ترک کند.

پس از تلاش ناپیروز روس ها، این بار نوبت آمریکایی ها بود که شانس خود را امتحان کنند. آنها در مقابله سال 1964، 1343 و در روزهای 5 و 28 نوامبر، دو سفینه را به ملاقات مریخ فرستادند. سفینه اول به نام مارینر 3 با شکست روبرو شد؛ اما مارینر 4 که 23 روز بعد پرتاب شده بود در 14 جولای 1965،1344 توانست به سلامت به مقصد برسد و از کنار مریخ با پیروزیت عبور کند.

در هنگام این گذر بود که برای اولین بار زمینی ها توانستند نگاه دقیق تری به این سیاره سرخ منظومه شمسی بیاندازند. حاصل این مأموریت تنها 21 قطعه تصویر کوچک و کم کیفیت و همچنین برخی داده های دورسنجی بود، اما همین عکس ها هم کافی بود تا چهره جدیدی از مریخ پیش روی انسان قرار بگیرد.

گام مهم بعدی در مقابله 1971 ، 1350 رخ داد. در این سال آمریکایی ها تصمیم گرفتند نخستین مدارگرد خود را راهی مریخ کنند. تا پیش از آن، سه مأموریت پیروز مریخ شامل مارینر 4، 6 و 7 تنها از کنار این سیاره عبور کرده بودند. اینک اما آمریکایی ها می خواستند در مدار این سیاره مستقر شوند.

ماموریت مارینر 9 چگونه انجام شد

مارینر 9 که امروز پنجاهمین سالگرد خود را پشت سر می گذارد در 30 می 1971 با موشک اطلس- قنطور پرتابگر SLV-3C پرتاب شد تا یک جهت مستقیم 380 میلیون کیلومتری را به سمت مریخ بپیماید.

این موشک پرتابگر، 13 دقیقه پس از پرتاب از فضاپیما جدا شد و این کاوشگر که انرژی خود را از صفحات خورشیدی تامین می کرد، به راه خود ادامه داد.

این کاوشگر پس از 167 روز پرواز در روز 14 نوامبر 1971، به فراز مریخ رسید. پس از رسیدن به بالای مریخ، یک راکت جانبی فعال شد و پس از 15 دقیقه و 23 ثانیه، فضاپیما را در مدار مشخص شده قرار داد.

مارینر 9 قادر بود چگالی، فشار دما و همچنین ترکیبات سطح و گرانش مریخ را اندازه گیری و از سیاره سرخ نقشه برداری کند. این کاوشگر در مجموع، 54 میلیون بیت اطلاعات علمی شامل 7 هزار و 329 تصویر را از سراسر مریخ جمع آوری کرد.

کاوشکر مارینر 9 در 27 اکتبر 1972 از کار افتاد و به یک مدار خارجی منتقل شد. کل تحقیقات، توسعه، پرتاب و حمایتهای مالی سری کاوشگرهای ماینر (از مارینر 1 تا 10) در مجموع 554 میلیون دلار هزینه داشت.،ایرنا