کولوسئوم (Colosseum)، معماری کولوسئوم رم، تور کولوسئوم، خرید بلیت کولوسئوم

• سازندگان کولوسئوم
• معماری کولوسئوم
• بخشهای کولوسئوم
• کولوسئوم در قرون وسطی
• مرمت کولوسئوم
• تور کولوسئوم

کولوسئوم (به زبان ایتالیایی Colosseo) در شرق شهر رم ساخته شده است و یکی از بزرگترین آمفی تئاتر های کهن دنیا و بزرگ ترین تماشاخانه دوران امپراطوری روم باستان محسوب میشود و هم اکنون حدودا 4 میلیون نفر در سال از کولوسئوم بازدید می‌نمایند. کولوسئوم برای مسابقات گلادیاتورها، شکار و کشتن حیوانات وحشی، اعدام‌ها، بازآفرینی نبردهای مشهور و نمایش‌هایی بر اساس اسطوره‌های کلاسیک روم استفاده می‌شده است.

نبردهایی که در این آمفی تئاتر برگزار می‌شد، همیشه مرگبار بودند و تماشاگران از دیدن نبرد بین انسان و حیوانات لذت می‌بردند. اغلب گلادیاتورها مردان یا زنان برده بودند و یا افرادی بودند که به صورت داوطلبانه گلادیاتور می شدند و به ازای دریافت پول می‌جنگیدند.

سازندگان کولوسئوم

ساخت کولوسئوم در زمان امپراتور Vespasian در سال 72 بعد از میلاد آغاز شد و در سال 80 بعد از میلاد و در زمان جانشینش Titus تکمیل گردید. در زمان سلطنت Domitian اصلاحات دیگری بر روی این سازه منحصر به فرد در رم انجام شد. این سه امپراتور به عنوان سلسله Flavian شناخته می‌شوند و این آمفی تئاتر در نام لاتین خود (Amphitheatrum Flavium) با نام خانوادگی این پادشاهان (Flavius) نام گذاری شده است. امپراتورهای سلسله Flavian بعد از پادشاهی نرو (Nero) به حکومت روم رسیدند. Vespasian دستور داد که کولوسئوم را در محل قصر نرو بسازند تا خود را متمایز از آن پادشاه ستمگر نشان دهد. هدف او این بود که بتواند به واسطه راه انداختن نبردهای مرگبار گلادیاتورها و حیوانات وحشی، بین عوام محبوبیت به دست آورد. کشتارها در این مکان تاریخی رم فوق‌العاده وسیع بود؛ در مدت برگزاری نبردها در کولوسئوم چندین هزار حیوان وحشی کشته شدند. برخی این کار پادشاه را حرکتی پوپولیستی دانستند که می‌خواست مردم را به این قسمت از رم بکشاند و پراکندگی جمعیت را بهبود ببخشد، به بیانی دیگر حرکتی نمادین از امپراطور بود تا توجه مردم را به خود جلب نماید، اما در واقع مردم بیشتر به این تماشاخانه می آمدند تا امپراتور را از فاصله نزدیکتر ببینند. امپراطور وسپاسیان به راحتی هزینه ساخت کولوسئوم را از غنائمی که از محاصره معبد اورشلیم به دست آورده بود تامین نمود و برای تامین هزینه ساخت آمفی تئاتر از مردم کمکی نگرفت.

معماری کولوسئوم

این بنا آنقدر عظیم بوده که ظرفیت 50000 تا 80000 نفر را داشته است. شامل سه طبقه اصلی و یک طبقه زیر شیروانی می‌باشد که هرکدام ویژگی‌های خاص خودشان را دارند. معماری این بنا برگرفته از یونان است، اما در واقع تلفیقی از سبکهای گوناگون معماری میباشد، طبقه اول آن دارای ستون‌هایی به سبک دوریکا، طبقه دوم ستونهایی به سبک ایونیک و طبقه سوم هم ستون هایش به سبک  قرنتی (که شباهت زیادی به کلاسیک دارد) می‌باشد. 

بنای عظیم کولوسئوم نه تنها نمونه‌ای کامل از معماری رم بلکه یکی از شاهکارهای هنر معماری جهان هم محسوب می شود. این بنا حاصل هنرنمایی بتون، سنگ آهک، آجر و خاک می باشد. ظاهر این بنا بیضی شکل بده، قطر بلند آن 189 متر و قطر کوچکش 156 متر میباشد و مساحت کامل زیر بنای کولوسئوم 24 هزار متر است، دور تا دورش دیوارهایی عظیم به ارتفاع 14 متر کشیده شده که حدودا 545 متر محیط آن ها می شود. در نگاه کلی بنای کولوسئوم، غول پیکر، ولی در عین حال زیبا و با ظرافت است. 

کف محل نبرد در کولوسئوم 83 متر طول و 48 متر عرض داشت و با چوب ساخته شده بود. این سطح با شن پوشیده می‌شد. زمان‌هایی بوده است که پشت سر هم نبرد در این محل در جریان بوده؛ زمین آن قدر با خون پوشیده می‌شده است که مجبور می‌شدند یک لایه شن جدید روی زمین بریزند. این کف چوبی مدت‌ها است که نابود شده است. شما هم اکنون می‌توانید سرداب زیر محل نبرد را ببینید: یک هزار توی دو طبقه زیرزمینی بزرگ، تشکیل شده از تونل‌هایی که اتاق‌های تمرین گلادیاتورها، قفس‌های نگهداری حیوانات وحشی و اتاق‌های انبار وسایل را در خود جای داده است. دور تا دور محل نبرد را دیوارهایی با ارتفاع 5 متری احاطه کرده اند و با پشت سر گذاشتن این دیوارها به محل نشستن تماشاگران می رسیم که به صورت پلکانی ساخته شده اند.

فقط در دیوار های بیرونی این بنا 100000 متر مکعب سنگ تراورتن و 300 بست آهنین استفاده شده هر چند که امروز بخش زیادی از این بنا تخریب شده است اما در قسمت شمالی، دیوارهایی وجود دارند که نسبتا سالم مانده اند و در مرمتِ قرن 19 بازسازی شده‌اند.

این آمفی تئاتر ورودی‌های بسیاری دارد و به دلیل ازدیاد آن‌ها دیوارهایش بیشتر شبیه به ستون دیده می‌شوند، کولوسئوم در مجموع 80 در ورودی دارد، یکی از عجایبش هم همین است که تماشاگران از هر دری که وارد می‌شدند می‌توانستند به راحتی در دالان و گذرگاه‌های پر پیچ و خم، راهشان را پیدا کنند و به راحتی به جایگاه مورد نظرشان برسند. با استفاده از پلکان هم می توان از هر طبقه به طبقه بعدی رفت.

با کمی دقت می توان فهمید که در ساخت این بنا ظرفیت بالا و عبور و مرور سریع تماشاگران پیش و پس از مسابقات از اولویت های ساخت کولوسئوم بوده است، تماشاگران حق ورود از همه ی درب های تماشاخانه به جز درب ورودی اصلی که در شمال این بنا بود را داشتند. این ورودی مخصوص امپراطور و همراهانش بوده است، این ورودی کاملا محصور و با گچ بری های زیبا تزیین شده بود که متاسفانه امروز اثری از آن گچ‌بری‌ها باقی نیست. به واسطه معماری شاهکار این بنا ورود و خروج جمعیت به سرعت انجام می‌شده است.

بخشهای مختلف کولوسئوم

در کولوسئوم جایگاه امپراطور مجزا بود و صندلی‌هایی که در طبقات بالا قرار داشتند متعلق به شوالیه‌ها و سناتورهای رم بوده اند و طبقه زیرین آن ها محل نشستن عوام بوده است. قسمت عوام نشین بنا به دو بخش بالایی و پایینی تقسیم شده بود که مردمان ثروتمند در قسمت پایینی و مردمان فقیر در قسمت بالایی می نشستند.

مکان نشستن برخی طبقات اجتماعی هم در کولوسئوم خاص بود برای مثال دانش آموزان، تحصیل کرده ها و استادانشان، سربازان امپراطور که در دوران مرخصی به سر میبردند، کاتبان، قاصدان، کشیش و … باستان شناسان از بررسی این صندلی‌ها به اطلاعات بسیار ارزشمندی درباره طبقات اجتماعی پی برده‌اند.

قسمت دیگری که در بررسی جایگاهها مورد توجه است مکان نشستن گلادیاتورهای قهرمانان می‌باشد که صندلی‌هایی از جنس چوب و حکاکی شده داشته است، اما متاسفانه امروزه اثری از این صندلی ها نیست.

در این قسمت 40 عدد پنجره ی کوچک مستطیل شکل وجود دارد و آثار دیوار کوب ها و بندگاه ها هنوز هم روی دیوارهای این طبقه مشخص است، این دیوار کوب ها برای محکم نگاه داشتن تیرک هایی که سایبان آمفی تئاتر را حمل می‌کردند، استفاده میشده است.

سرداب بخش دیگری از کولوسئوم است که در نقشه اولیه تماشاخانه نبود و پس از اتمام کار به دستور امپراطور اضافه شده است. کف سرداب از جنس سنگ ریزه و ماسه شاخته شده و محل نگهداری حیوانات وحشی بوده است. در سرداب کولوسئوم سلول هایی هم وجود داشت که بردگانی که باید به جنگ حیوانات می رفتند در آن ها زندانی می‌شدند. در سرداب چند قرقره ی فلزی هم یافت شده است که احتمالا برای انتقال آب از قنات های اطراف بوده است. برخی هم عقیده دارند توسط این قرقره ها به حیوانات و گلادیاتور ها آب و غذا می رساندند.

تعداد دقیق ستون های کولوسئوم مشخص نیست اما واضح است که در طبقات مختلف این سازه عظیم تعداد زیادی ستون مربع شکل برای استحکام طبقات وجود داشته که هر یک سبک های معماری مخصوص به خود داشته اند.

برای سهولت دسترسی تماشاگران به محل نشستنشان دالان هایی زیبا و گنبدی شکل دور تا دور بنا ساخته شده بودند. تعداد زیادی از این دالان ها تا به امروز باقی هستند و در معرض دید عموم قرار دارند. دالان های تو در تو از جنس آجر و گِل ساخته شده اند و به سبک معماری کلاسیک یونان طراحی شده اند.

از جذابیت های دیگر کولوسئوم این است که برای سیر کردن حیواناتی که در این دالان ها زندانی بودند گیاهان زیادی را در اطراف آمفی تئاتر می کاشتند، به صورتی که امروزه تخمین می زنند 420 گونه ی گیاهی مختلف به این منظور کاشته شده است که بسیاری از آن ها دیگر وجود ندارند و منقرض شده اند.

تعداد زیادی در ورودی برای تماشاگران ساخته شده است هر کدام از این درها هم برای خود نامی داشتند، به عنوان مثال دو خروجی برای گلادیاتورها در نظر گرفته شده بود که یکی از آن ها پورتا لیبیتینا (Porta Libitina) نام داشت که نام خدای الهه مرگ رم است که جنازه گلادیاتورهایی که در نبرد مغلوب و جانشان را از دست می دادند را از این در خارج می کردند و خروجی دیگر (Sanivivaria) که مخصوص گلادیاتورهای پیروز بود و دو ورودی هم مخصوص امپراطورها بود. 

کولسئوم در قرون وسطی

آخرین نبردهای گلادیاتورها به سال 435 میلادی و همچنین آخرین شکار حیوانات به سال 523 میلادی بازمی‌گردد. این توقف به دلیل هزینه‌های بالا برای فراهم کردن و نگهداری حیوانات و گلادیاتورها بوده است. این مکان تا اوایل قرون وسطی بسته بود و پس از بازگشایی مجدد، از آن به عنوان مکانی برای کارگاه های آموزشی ، تعلیم فرامین دینی و زیارتگاه مسیحیان استفاده میکردند . امروزه هنوز هم از آن بعنوان زیارتگاه کاتولیکی ها استفاده میشود که روزهای جمعه همراه با پاپ به آنجا میروند . مکان این بنا در محلی صاف در ته یک دره ی کم شیب بوده و از میان آن یک جریان آب عبور میکرده است به همین دلیل در حدود دو قرن انبوه زیادی از جمعیت روم در آنجا ساکن بودند.

به طور کلی مسیحیان، کولوسئوم را به عنوان محلی می شناسند که تعداد زیادی از مومنانشان در آن به شهادت رسیده یا مورد آزار و اذیت امپراطوری رم قرار گرفته اند، برخی هم عقیده دارند تنها این تماشاخانه نیست که مقدس است بلکه تمامی رم آغشته به خون شهدای مسیحیت می باشد و باید مقدس به شمار آید.

همچنین این مکان به عنوان محل مجرمان نیز معروف است، آن ها عقیده دارند که افراد زیادی در این محل شاهد مرگ دیگران بوده و از آن لذت برده اند و این یک جرم به حساب می آید و بی احترامی به پروردگار می باشد.

در کولوسئوم برخی مواقع پیکر گلادیاتور کشته شده خوراک شیران درنده می شد که مسیحیان این کار را بسیار ناشایست و مخالف دستورات مسیح می دانند.

زمینِ این تماشاخانه آن قدر برای بزرگان مسیحیت ارزشمند است که پاپ پیوس سوم دستور داد تمام شن ریزه هایی که در کف کولوسئوم ریخته شده به دلیل این که آغشته به خون شهدا می باشد، نباید زیر پا باشد.

تخریب و مرمت کولوسئوم

متاسفانه بنای تاریخی کولوسئوم تا حدود قرن 18 میلادی آسیبهای فراوانی دید، در سال 217 میلادی در رم آتش سوزی بزرگی رخ داد که این آمفی تئاتر تا حد زیادی آسیب دید و تقریبا همه سطح بالای آن که از جنس چوب بود از بین رفت و سوخت. یکی از حوادث دیگری که خسارت زیادی به این بنا وارد کرد زلزله سال 1349 میلادی بود که بسیاری از دیوار های بنا را ویران نمود. در همین سال نشست زمین هم خسارات سنگینی به کولوسئوم و بناهای اطرافش وارد کرد.

ترک های عظیمی که حاصل زلزله ی ویرانگر سال 1349 میلادی بود هنوز هم بر دیواره‌های بنا قابل مشاهده است. در تخریب کولوسئوم باید توجه داشت که تا حدود قرن 18 به عنوان بنایی تاریخی مورد توجه قرار نگرفته بود و تا مدت ها بی استفاده مانده بود که بسیاری از سنگ هایش را در همین دوره زمانی به سرقت بردند و برای ساخت ساختمان های دیگری در ایتالیا استفاده کردند از جمله کلیساهای سنت پیتر و سنت جان لاتران، پالازوی ونیز و استحکامات دفاعی در امتداد رودخانه تیبر که این امر هم نقش مهمی در تخریب کولوسئوم داشت.

در سال های 1807، 1827، 1831 و 1846 کولوسئوم چند بار مرمت شد و قسمت های تخریب شده تا حدی بازسازی شد. بار دیگر مرمت آمفی تئاتر کولوسئوم در سال 1930 میلادی در زمان موسولینی (سیاستمدار ایتالیایی) اتفاق افتاد که تصمیم داشتند پس از آن دیگر بنا بازسازی نشود.

اما پس از آخرین مرمت، آلودگی هوا در رم بسیار شدید شد و همین امر صدمات زیادی را به کولوسئوم وارد نمود و نیاز به مرمتی قابل توجه داشت در سال 1993 تا 2000 میلادی بار دیگر کولوسئوم با صرف هزینه 40 میلیارد لیر ایتالیا بازسازی شد.

در سال 2011 میلادی فردی به نام دیگو دالا واله که رئیس شرکت کفش تادس بود اعلام کرد که 25 میلیون یورو برای حمایت از کولوسئوم هزینه می‌کند و همین شروعی بود برای مرمت دوباره ی بنا. به دلیل مشارکت صندوق های خصوصی و دولتی، بازسازی و طی کردن روند اداری چند سال به طول انجامید و در آخر در 2016 به پایان رسید. در این مرمت کولوسئوم به طور کامل از آلودگی های محیطی پاکیزه شد و میله هایی آهنین در جاهای مختلف بنا قرار دادند تا از ریزش و تخریب بیشتر آن جلوگیری کنند.

توصیه هایی برای بازدید از کولوسئوم

بهترین راه برای این که در صف‌ها منتظر نمانید، رفتن به کولوسئوم همراه با یک تور است. با این کار همچنین می‌توانید از مزیت همراه بودن با یک راهنمای خبره که می‌تواند به چیزهایی اشاره کند که خودتان ممکن است آنها را نادیده بگیرید، بهره‌مند شوید. نبودن در صف‌های طولانی به این معنی خواهد بود که زمان بیشتری برای لذت بردن از عجایب این سازه جالب توجه خواهید داشت. شما همچنین می‌توانید تورهایی را انتخاب کنید که در آنها تجربه خیلی عمیق‌تری از کولوسئوم رم خواهید داشت و می‌توانید به مناطقی دسترسی داشته باشید که بیشتر بازدیدکنندگان نمی‌توانند آنها را ببینند. در این تورها شما در جایی می‌ایستید که زمانی گلادیاتورها مبارزه کردند، در تونل‌های زیرزمینی راه خواهید رفت، محفظه‌هایی را خواهید دید که شیرها در آن‌ها نگهداری می‌شدند و از نمای سراسرنمای ردیف‌های بالایی لذت خواهید برد.

بلیط کولوسئوم یک بلیت چند منظوره و دو روزه است که شامل بازدید از تپه Palatine و میدان رومی نیز می‌شود. با گرفتن بلیت‌تان در ورودی تپه Palatine که در آنجا به ندرت صف برای گرفتن بلیت وجود دارد، نیازی به ایستادن در صف‌های اجتناب‌ناپذیر کولوسئوم نخواهید داشت. در هنگام بازدید از کولوسئوم یک کفش پیاده‌روی خوب بپوشید تا بتوانید به راحتی بر روی سنگ‌های ناهموار راه رفته و به سکوهای بالایی بروید تا نمای بهتری را ببینید. توجه داشته باشید که اجازه ندارید کیف‌های بزرگ، کوله پشتی یا چمدان به داخل کولوسئوم ببرید و بیرون محوطه نیز جایی برای به امانت گذاشتن آنها نیست. راس ساعت 8:30 صبح درهای کولوسئوم به روی عموم باز می‌شود. بنابراین حدود 10 دقیقه قبل خودتان را به آنجا برسانید. بهترین زمان برای گرفتن عکس و تماشای زیبایی حقیقی این بنا هنگام شب است. تعداد زیادی فروشنده در این ناحیه وجود دارد که سعی در فریفتن شما برای فروختن اجناسشان دارند. اغلب آن‌ها خیلی اصرار می‌ورزند، اگر تمایلی ندارید کافی است کلمه‌ی No را به زبان بیاورید. البته ممکن است باز  هم دست از سر شما بر ندارند، بنابراین فقط بدون توقف به راهتان ادامه دهید. حتما کفش مناسب بپوشید، چرا که بیشتر این ناحیه به همان حالت باستانی خود مانده است. مقدار کافی آب آشامیدنی به همراه داشته باشید. کلاه آفتاب‌گیر و کرم ضد آفتاب فراموش نشود. کولوسئوم تا حدودی برای افراد معلول حرکتی قابل دسترس است. یک آسانسور برای رفتن به طبقه‌ اول در سمت شمالی وجود دارد.