مهاجرت استارتاپ ها - دور زمین

به گزارش روز سه شنبه خبرنگاران، کسب و کارهای نوین یا همان استارت آپ ها یکی از حوزه هایی هستند که حتی در زمان اجرای برجام با موانعی متعدد برای فعالیت رو به رو بودند و حالا تحریم هم به لیست مسائل آن ها اضافه شده است.

در شرایطی که برخی افراد همچون محمد جواد آذری جرمی وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات تحریم ها را یک فرصت برای استارتاپ ها می داند، فعالان این حوزه تهدیدهای تحریم را بیش از فرصت های آن ارزیابی می نمایند.

درباره وضعیت استارت آپ ها در شرایط تحریم با امید هاشمی، مدیر واحد کسب و کارهای نوین در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران گفت و گویی داشته ایم که در ادامه توضیح آن را می خوانید:

شرایط تحریم چه تاثیری بر فعالیت استارت آپ ها می گذارد؟

تحریم و آثار آن دوجانبه است؛ یکی اثرات مستقیم تحریم است مثل تحریم فناوری و دیگری آثار جانبی آن، مثلا تحریم شریط اقتصادی را سخت نموده و روی فعالیت تعدادی از افراد که با ریسک بالا کار می کردند و مساله امیدواری در کسب و کارشان همیشه حرف اول را می زند، تاثیر می گذارد. در حال حاضر سیستم عامل آی.اُ.اِس (IOS) در ایران تحریم شده، در نتیجه فعالیت تعداد زیادی از کسب و کارها که با این سرویس فعالیت می کردند با مشکل رو به رو شده و درآمدشان کاهش می یابد.

در شرایطی که عرصه فعالیت بر استارت آپ ها تنگ می گردد، خیلی از آن ها به فکر مهاجرت می افتند که اتفاق ناخوشایندی است. خیلی از کشورها مانند هلند، استرالیا، اتریش، کانادا و امارات چیزی به نام ویزای استارتاپی دارند؛ کافی است افراد به آن ها اثبات نمایند که استارت آپی مشغول به فعالیت بوده اند و می خواهند ایده خود را به کشور آن ها ببرند. در هفته های اخیر چندین گروه از این افراد نزد من آمده اند که همگی به دنبال اخذ ویزا و مهاجرت هستند، حتی ویزای تعدادی از آن ها که استارتاپ های شناخته ای هم هستند صادر شده و پیگیر رفتن هستند.

مهم ترین رتبه برای رشد استارت آپ ها منابع انسانی با کیفیت است. تعدادی از جوانان نخبه در کشور حضور دارند که به هر دلیل خودشان استارتاپ راه نمی اندازند، اما نیروهای کلیدی در یک استارتاپ خوب هستند. موج جدید مهاجرت بین این افراد شروع شده شده و به استارتاپ های در حال رشد بیشتر آسیب می زند.

با اعمال تحریم ها محتمل است حتی سرویس اندروید را به روی ایرانیان ببندند که در صورت عملی شدن این تصمیم، بازهم موجی از فعالیت کسب و کارها را در پی خواهیم داشت.

همه این اتفاقات هزینه فعالیت استارتاپ ها را بالا می برد. مثلا آن ها قبلا سرورها را با قیمت معقول از اروپا تهیه می کردند، اما در شرایط جدید قیمت سرور و اجاره آن چهار برابر شده است؛ در نتیجه استارتاپی که قبلا با 500 هزار تومان یک وب سایت تخصصی ارائه داده و به مدت یک سال از آن پشتیبانی می کرد، حالا باید همان سایت را به قیمت 3 میلیون تومان ارائه دهد. این مسائل در استارتاپ هایی که تازه در حال شکل گیری یا در مراحل رشد هستند بیشتر دیده می گردد.

وضعیت برخی استارت آپ های بزرگتر در شرایط تحریم بهتر است، چرا که نرم افزارهای کاربردی خود را توسعه داده اند و به کشورهای دیگر احتیاج ندارند. اما متاسفانه در این کسب و کارها که اتفاقا منابع مالی دارند و سرمایه خوبی هم جذب نموده اند فضای ناامیدی رواج دارد. تا پارسال در کشور استارتاپ خوب داشتیم اما منابع مالی برای سرمایه گذاری کم داشتیم، سال جاری صندوق های سرمایه گذاری پول دارند اما استارت آپی که خوب باشد کم است.

چند درصد از کسب و کارهای نوین در شرایط جدید تعطیل شده اند؟

در اینجا باید تفکیکی بین استارت آپ ها قائل شد. حدود 60 استارتاپ هایی که در مراحل شکل گیری هستند و تیم های زیر 4،5 نفر دارند، تعطیل شده و ادامه فعالیت نمی دهند. همچنین 30 تا 40 درصد استارتاپ هایی که در مرحله رشد و بین 5 تا 15 نفر هستند فعالیتشان متوقف شده، چون سرویس هایشان گران است و مشتری ندارد.

اما تنها 10 تا 20 درصد استارتاپ های بزرگتر تعطیل نشده اند. آن ها به این دلیل که ساختار مالی منظم دارند به راحتی می توانند با یکدیگر ادغام شوند. مثلا چند وقت دیگر خبر ادغام دو مجموعه استارتاپی تخفیفی را خواهید شنید. در این شرایط فضای رقابتی کم می گردد و هیچ تیم جدیدی نمی تواند با آنها رقابت کند، اما حداقل می توانیم استارتاپ های خوب را حفظ کنیم.

برخی معتقدند در شرایط جدید فضای رشد برای استارتاپ ها وجود دارد، این رشد به چه صورتی می تواند باشد؟

من این حرف را قبول ندارم. در اینجا بازهم باید بین شرکت ها و کسب و کارهای نوین تفکیک قائل شد. یک زمان است که شرکتی تکنولوژی اش را از آلمان وارد می نموده و حالا با اعمال تحریم ها، تولیدنماینده مجبور است این تکنولوژی را توسعه دهد؛ در این شرایط تحریم عملا باعث توسعه آن تکنولوژی می گردد که اتفاق خوبی است.

اما درباره استارتاپ ها وضع متفاوت است. اساس فعالیت بسیاری از آن ها فناوری هایی است که به صورت نرم افزار ارائه می گردد. ما اگر بخواهیم مشابه آن زیرساخت ها را داخل کشور ایجاد کنیم شاید حدود سه تا پنج سال زمان احتیاج داشته باشد که تقریبا نشدنی است.

به این ترتیب ما در فضای استارتاپی از زیر ساخت خارجی ها استفاده می کنیم اما در فضای عادی کسب و کار مثل واردات از خروجی محصول آن ها بهره می بریم.

شرکت های دولتی دو مدل احتیاج داشتند: یکی خدماتی یک زیرساختی. مثلا آن ها سالیان متمادی از نقشه موقعیت یاب جهانی گوگل (GIS) استفاده می کردند، بعد از اینکه گوگل این نقشه را در ایران بست آن ها با مسائل زیادی روبرو شدند. در نتیجه پروژه map.ir را در کشور شروع کردند که این پروژه شبیه 10 سال قبل گوگل است و کیفیت سرویس ها را پایین می آورد. شاید این اتفاق در بلند مدت به نفع ما باشد و بگوئیم تحریم باعث رشد این سرویس شد، اما در حال حاضر باعث کاهش کیفیت خدمات شده است. در نتیجه تهدیدهای تحریم مثل خروج نیروهای متخصص استارتاپی و خروج نیروی کار بیشتر از فرصت های آن است.

چطور باید به زنده ماندن استارتاپ ها یاری کرد؟

استارتاپ ها به یاری بخش خصوصی احتیاج دارند و با منابعی که مثلا صندوق نوآوری شکوفایی به آن ها ارائه می دهد، خیلی نمی توانیم به تقویتشان امیدوار باشیم. مثلا اگر بخواهیم استارتاپی در فضای بین المللی رشد کند به 10 میلیون دلار سرمایه گذاری احتیاج دارد که حدود 150 میلیارد تومان می گردد. این در حالی است که مجموع سرمایه گذاری خطرپذیر ما سال جاری قرار است 300 میلیارد تومان باشد و عملا نمی توان با آن کاری از پیش برد. قرار بود این پول از بخش خصوص تامین گردد اما در حال حاضر منابع بخش خصوصی از کشور خارج می گردد.

آیا استارتاپ ها در شرایط تحریم می توانند یاری حال اقتصاد باشند؟

استارت آپ های بزرگ اگر رشد نمایند نهایتا می توانند با یک سری سرویس های نوآورانه، هزینه تمام شده خدمت را برای مردم کاهش دهند. این ها با یک سری الگوریتم هوش مصنوعی منابع انسانی خود را کم می نمایند و قیمتشان نسبت به بقیه ارزان تر است که این عمل منفعت عمومی را در پی دارد. اما خیلی خوشبین نیستم که بتوانند باعث بزرگ شدن اقتصاد شوند. در نتیجه حجم اقتصاد داخلی ثابت می ماند و استارتاپ ها فقط آن را بهره ور تر می نمایند.

در شرایط فعلی باید تمام تمرکز خود را روی توسعه صنعت کشور بگذاریم و از استارتاپ ها هم برای تقویت آن ها استفاده کنیم. مثلا یک سری استارتاپ های صنعتی که می توانند خرابی تجهیزات را پیش بینی و تامین و توزیع کالا را بین کارخانجات بهینه نمایند، خیلی دنبال ارائه سرویس به مردم نروند و به صنایع خدمات ارائه دهند.

اگر قرار است در این شرایط استارتاپی به اقتصاد کشور یاری کند، استارتاپ های B2B در صنعت هستند. در شرایط تحریمی همه شرکت های بزرگ و کارخانه دارها با مشکل روبرو شده اند که اصلی ترین آن، بالا رفتن هزینه ها و کاهش بهره وری است. در شرایط فعلی بهتر است شرکت های بخش خصوصی با استارتاپ ها تعامل نمایند و سرویس آن ها را در شرکت خودشان به کار بگیرند تا هزینه هایشان کاهش یابد.

اینکه صنایع از از راهکارهای فناورانه استارتاپ های کوچکتر استفاده نمایند به نفع دو طرف است، چرا که هم هزینه منابع شرکت ها کم می گردد و هم یاری می نماید استارتاپ ها سر پا بمانند.