سلامی دوباره به طبیعت در آثار هنرمند پیشکسوت سمنانی - دور زمین

زیارتی، با دیدگاه و ارتباط دنیای اش، حرف های زیادی برای گفتن و البته نگفتن دارد.

بیشتر آثار زیارتی از طبیعت الهام گرفته شده و این سؤال به فکر متبادر می گردد که چرا بیشتر آثار این هنرمند را پرنده ها تشکیل می دهد.

چرا بیشتر آثار شما را پرنده ها تشکیل می دهند؟

هنرمندان همیشه از طبیعت الهام گرفته اند و به کپی و تکرار کار گذشتگان علاقه ای ندارم، من هم به همان طبیعتی که هنرمندان در گذشته رجوع نموده اند، رجوع می کنم و تأثیر می پذیریم، اما با نگاه امروزی از آن الهام می گیرم. شخصاً پرنده دوست دارم و چند سال است که به آن پرداختم.

اولین بار نزد چه کسی آموزش دیدید؟

برادر عظیم ما (یدالله زیارتی) در صنعت سرامیک فعالیت داشت و الفبای سرامیک و این صنعت را از ایشان در دو دوره سه ماهه فراگرفتم، پدر ما هم در صنعت سرامیک اشتغال داشت.

سال 1362 هم نزد استاد مرحوم بهروز گلزاری استاد دانشگاه هنرهای زیبا، طراحی را طی چند سال یاد گرفتم ولی او کار هنری سرامیک انجام نمی داد و از سال 1367 به صورت حرفه ای کار سرامیک را شروع کردم.

نزد استاد دیگری آموزش ندیدید؟

زمانی که در پی یادگیری این هنر بودم، استادی در این زمینه نبود و یا من شرایطش را نداشتم، در نتیجه با تکیه بر توانایی طراحی و هنر مجسمه سازی و قالب گیری و حجم که از استاد گلزاری فراگرفته بودم و شناخت مواد و لعاب و صنعت سرامیک که از برادر عظیم ترم یاد گرفته بودم، کار هنری در زمینه سرامیک را شروع کردم.

اولین اثرتان چه بود؟

در مرحله اول، آثار کاربردی از جمله ظرف و کاسه فراوری کردم که بیشتر جنبه مصرفی داشتند، اما به علت علاقه ای که به فراوری آثار تزئینی داشتم، به طور جانبی آثار تزئینی هم فراوری می کردم.

در حال حاضر بیشتر چه آثاری فراوری می کنید و از کدام یک از آثارتان استقبال بیشتری می گردد؟

بیشتر، مجسمه های سرامیکی فراوری می کنم و پرنده ها و آهوها و اخیراً گلدان هایی که طرح آن ها از یک نیمه برگ الهام گرفته شده، بیشتر مورد توجه قرار گرفته اند.

بیشتر به فراوری آثار کاربردی گرایش دارید یا تزئینی؟

بسیاری از فراوریات هنرمندان، بر اساس تقاضای جامعه است و این تقاضا می تواند در زمینه آثار کاربردی یا تزئینی باشد، البته من در حال حاضر بیشتر آثار تزئینی فراوری می کنم.

کمی از مراحل کار برای ما بگوئید.

مرحله اول کار، طراحی است و سپس مدل کار با گل یا گچ ساخته می گردد، بعد از آن از روی مدل، قالب گیری شده و کار تکثیر قالب و مراحل نهایی کار انجام می گردد، کارهایی که سفارش تکی دارند در همان مرحله اول تمام شده و با دست ساخته می شوند اما کارهایی که قرار است به تعداد بالا تکثیر شوند باید مراحلی از جمله تکثیر قالب و… را طی نمایند.

در حال حاضر چه تعداد کارآموز دارید؟

12 سال است در انجمن سفالگران سمنان، کلاس های مقدماتی و تخصصی سرامیک و لعاب برگزار می کنم، از سال 1389 هم در دانشکده هنر سمنان به اسم مدرس کارگاه تخصصی سرامیک در زمینه های صنایع دستی و حجم سازی تدریس می کنم. در این سال ها که در دانشکده هنر سمنان مدرس هستم، بیش از 10 خاتمه نامه مرتبط با سفال و سرامیک را هدایت نموده ام.

از کارآموزان شما کسی از شما پیشی گرفته و مطرح شده و آیا آن طور که انتظار داشتید، هنر شما به وسیله هنرجوهای شما دنبال شده است؟

هنرجویان بنده از سه طریق آموزش دیده اند، بعضی به وسیله شرکت در دوره های انجمن سفالگران، عده ای به وسیله دانشکده هنر که از سایر استان ها وارد استان سمنان شده اند و هنوز با تعداد زیادی از این هنرمندان در ارتباط هستم، عده ای از آن ها ادامه تحصیل داده اند و حتی بعضی از آن ها در پی ادامه تحصیل در مقطع دکترای سرامیک هستند، راه سومی که به عده ای آموزش داده ام به وسیله برگزاری ورک شاپ های مختلف در نقاط مختلف کشور و برگزاری وبینار و آموزش مجازی بوده است، به اسم مثال برای اولین بار در ایران، لعاب دلربا را به وسیله همین ورکشاپ ها معرفی کردم.

در خصوص لعاب دلربا بیشتر بگویید.

در سال 92 بود که برای اولین بار در کشور پیروز به ساخت لعاب دلربا شدم، به لعاب دلربا در لاتین، آونتورین گفته می گردد و این لعاب جزو لعاب های کریستالی دارای ترکیبات آهن است که دارای ذرات ریز کریستالی به رنگ قرمز و طلائی است و در شرایط ویژه از نظر حرارت کوره به دست می آید و به علت تشابه زیاد این لعاب با سنگ نیمه قیمتی کوارتز دلربا به این لعاب، دلربا گفته می گردد. البته این نکته را بگویم که این لعاب را اختراع نکردم، در متون سرامیک دنیا و کتاب های معتبر سرامیک به این لعاب اشاره شده است، به علت اینکه دستیابی به این لعاب بسیار سخت است و احتیاج به شرایط دمایی و مواد خاص دارد، برای اولین بار در کشور پیروز به ساخت آن شدم و تعداد کمی از هنرمندان در سایر نقاط دنیا هم، تا کنون پیروز به ساخت این لعاب شده اند. من به لعاب دلربا به رنگ قهوه ای- قرمز دست یافته ام ولی در منابع سرامیک دنیا از لعاب دلربا با رنگ های دیگر هم اشاره شده است.

استان سمنان از نظر فراوری سفال و سرامیک در کشور چه صندلیی دارد؟

استان و شهر سمنان، از مهم ترین مراکز فراوری سفال کشور محسوب می شوند و در سال های اخیر در این زمینه فعالیت های قابل توجهی اجرا شده است، اگر چه تعداد هنرمندان سفالگر استان خیلی زیاد نیست، اما تنوع ژانری که کار می نمایند، زیاد است و مانند هر رشته دیگر احتیاج به فراهم شدن امکانات آموزشی و شرایط انجام کارهای تحقیقاتی را دارند و البته هنرمندان هم باید همت بیشتری داشته تا صندلی بالاتری داشته باشند.

آیا آثار هنرمندان این رشته در سطح بین الملل را دنبال می کنید و فراوریات هنرمندان ما قدرت رقابت در سطح دنیای را دارند؟

سفال و سرامیک در بیشتر کشورهای دنیا کار می گردد، بعضی از کشورها از جمله چین و ژاپن دارای قدمت قابل توجهی در این زمینه هستند، مثلاً در فرهنگ ژاپنی ها جا افتاده که برای خوردن بعضی از انواع غذاها باید از ظروف سنتی خاصی استفاده گردد و به همین علت هنرمندان این کشور به علت وجود فرهنگ مصرف فراوریاتشان توانسته اند حتی با نگاه مدرن و نو به کار خود ادامه دهند، در چین علاوه بر این، تعدد کارگاه هم وجود دارد، در حال حاضر هنرمندان اسپانیا، ایتالیا، انگلیس و آمریکا و در سال های اخیر ترکیه، در این زمینه فعال هستند و بازار رقابتی سختی برای سفال و سرامیک در سطح دنیای وجود دارد.

با چه مسائلی روبرو هستید؟

شاید مشکل بیشتر هنرمندان وام و پول و… باشد و البته نه اینکه وضع مالی خیلی خوبی داشته باشم، اما یکی از مهم ترین اشکالات یا احتیاجها در صنایع دستی و به خصوص در هنر سفال، رعایت نشدن حق انتشار است و بنده از موضوع کپی شدن آثارم به شدت آسیب دیده ام، به طوری که به شکل مستقیم و در سایر استان ها از سه اثرم کپی شده و این آثار هم اکنون تکثیر شده اند.

وجود بانک اطلاعاتی از هنرمندان هم در حمایت از این قشر موثر است و البته باید شرایطی برای سهولت در ثبت آثار هنرمندان در زمره ثبت مالکیت معنوی فراهم گردد. فراهم کردن زمینه بازدید هنرمندان از نمایشگاه های خارج از کشور، ایجاد فرصت مطالعاتی برای هنرمندان در سایر کشورها، مراوده با دانشگاه ها و محافل هنری سایر کشورها، فراهم کردن شرایط برگزاری نمایشگاه هنرمندان در سایر کشورها و اعزام عادلانه هنرمندان به نمایشگاه ها از دیگر راه های حمایت از هنرمندان است.

البته یکی از مسائل اصلی فروش نرفتن صنایع دستی، ناشی از نبود بسته بندی مناسب و مجذوب کننده برای آثار هنری است.

بله و متأسفانه من هم با این مشکل روبرو هستم. مشکل اینجاست که کارتن مناسب و در میزان های مختلف برای فراوریات هنرمندان در بازار وجود ندارد.

کدام یک از آثارتان تا کنون کپی شده است؟

بیشتر پرنده ها کپی شده اند و نشان کپی شدن یک اثر هم کوچک تر بودن میزان آن از میزان اصلی است، چون از روی کار اصلی قالب می گیرند، کارهای کپی شده بعدی، کوچک تر هستند. به اسم مثال چند مدت قبل در فضای مجازی مشاهده کردم، یکی از کارهای من در فروشگاه اینترنتی عرضه شده است و در آن سایت در خصوص اثر کپی برداری شده از پرنده های من، اسم پرنده کور گذاشته شده بود. متأسفانه نه تنها از اثرم کپی شده بود بلکه نام نامناسبی برای آن انتخاب شده بود. به علت اینکه از اثرم قالب گیری شده بود، میزان اثر به نمایش گذاشته شده برای فروش کوچک تر از اثر اصلی بود.

و حالا چرا پرنده های شما چشم ندارند؟

کارهای من بیشتر از طبیعت الهام گرفته شده است و در حد بین کاملاً واقعی و کاملاً انتزاعی قرار گرفته است و حس خودم هم در این آثار وجود دارد. به نظرم این پرنده ها با فرم ساده و بدون چشم و پر و… زیباتر است و به آثار تجسمی شباهت بیشتری دارد، در مجموع دقیقه عین طبیعت را اجرا نمی کنم.

آیا در مجموع، صنایع دستی در کشور بازار فروش مناسبی دارد؟

یکی از مهم ترین راه های فراهم کردن زمینه فروش صنایع دستی، رونق گردشگری داخلی و خارجی است، به علت اینکه یکی از عمده ترین خریداران صنایع دستی دنیا را گردشگران تشکیل می دهند و باید ببینیم در زمینه ترویج گردشگری داخلی و توسعه گردشگری خارجی تا چه حد کار شده است، آنگاه تعیین می گردد، صنایع دستی بازار خوبی دارد یا خیر. موضوع مهم دیگر این است که باید مردم به خرید آثار هنری ترغیب شوند، اما متأسفانه در سال های اخیر به آثار تزئینی کم لطفی می گردد و به کاربردی بودن هنر تأکید می گردد و این در حالی است که وجود آثار تزئینی یکی از احتیاجهای بشر است و هر فرد با هر نوع سطح مالی، دارای یکسری کالاهای تزئینی در منزل خود است و خانه ها به لحاظ زیبایی شناسی احتیاج به وجود آثار تزئینی دارند.

در چه نمایشگاه هایی شرکت داشته و پیروز به کسب چه رتبه هایی شده اید؟

در نمایشگاه های متعددی از جمله دوسالانه سفال و سرامیک، جشنواره فجر، برترین های هنر ایران در خانه هنرمندان و… شرکت داشته ام. خالق تندیس جشنواره دائمی کبوتر حرم، تندیس دومین دوره جایزه ادبی آهوی کومش و… هستم و در دو جشنواره استقبال از بهار سمنان در سال های 92 و 93 به اسم برگزیده انتخاب شده ام. تابلوی طلوع در دهمین دوسالانه سفال و سرامیک کشور تقدیر شده و در اکسپوی عظیم تالار وحدت در سال 91 پذیرفته شد و به فروش رفت. اثر عشاق کویر هم برای شرکت در نمایشگاه برترین های هنر ایران در خانه هنرمندان در سال 92 و جشنواره تجسمی فجر سال 93 دعوت شد و در حال حاضر در سازمان فرهنگی ورزشی شهرداری سمنان نصب شده است.

از چه راه هایی آثارتان را معرفی می کنید؟

به وسیله شبکه های مجازی به خصوص اینستاگرام به آدرس fatollah ziyarati، البته در گروه های بین المللی صنایع دستی که در شبکه های مجازی فعال هستند هم عضو هستم.

پس شبکه های اجتماعی نقش مؤثری در معرفی آثارتان داشته اند؟

یاری نموده اند و البته به کپی کارها هم یاری نموده اند.

بسیاری از آثار شما در سطح شهر سمنان و در میادین و… در معرض دید عموم قرار گرفته است، از این آثار بگویید.

بر روی دیوار مجتمع اسکان و در میدان های امام حسین، امام حسن، شهرک گلستان، عدالت، امام رضا، دیوار دادگستری و… آثاری از من استفاده شده است که بیشتر آثارم در میادین، مجموعه نامه ای ائمه (ع) است.

نظر خانواده شما در خصوص کار هنری شما چیست؟

همسرم خانم فرشته مهرپویان نقاش است و خودش آکادمی هنرهای تجسمی دارد، بعضی از کارهای من هم با طراحی و اجرای مشترک با او است. فرزندانم هم کار فراوری صنایع دستی را از ما فرا گرفته اند اما کار هنری، حرفه اصلی آن ها نیست.

از انتخاب هنر صنایع دستی، به اسم شغل و منبع عایدی خود راضی هستید؟

کار مورد علاقه ام را انجام داده ام و خشنودم، به عقب برگردم باز هم صنایع دستی انتخاب من خواهد بود.

صحبت خاتمهی؟

معمولاً مسئولان در مصاحبه با رسانه ها اعلام می نمایند که فراوری صنایع دستی احتیاج به سرمایه کمی دارد، اما موضوع اینجاست که هیچ گاه فکری به حال بازار فروش صنایع دستی نمی گردد. در حالی که تعداد فراورینمایندگان صنایع دستی در کشور نسبت به سه دهه گذشته چندین برابر شده است اما تغییر محسوسی در بازار مشاهده نمی گردد. باید زمینه صادرات صنایع دستی و ایجاد فروشگاه های دائمی صنایع دستی فراهم گردد و هنرمندان بتوانند به طور عادلانه در دوره های آموزشی و نمایشگاه های داخلی و خارجی شرکت داشته باشند. به هنرمندانی چون من که بیش از 30 سال از عمر خود را صرف فراوری و آموزش هنر نموده اند باید به حدی توجه گردد که در این مقطع، دغدغه مادی نداشته باشند و مجبور به فراوری آثار هنری نشوند تا جوان ترها وارد عرصه فراوری شوند.