درختان عامل تشدید آلودگی هوا در محیط های شهری - دور زمین

• آشنایی با واژگان هواشناسی

به گزارش ایسنا، شاید این موضوع که درختان به عنوان منبع انتشار آلودگی هوا هستند، عجیب و شوکه نماینده باشد زیرا همواره باور بر این بوده است که درختان در محیط های شهری باعث کاهش آلودگی هوا می شوند و حتی بارها از سوی کارشناسان و مسئولان به عنوان یک راه چاره معرفی شده است اما محمودرضا مؤمنی - متخصص حوزه آلودگی هوا و دانشجوی دکترای دانشگاه درکسل - گفت: مطالعات نشان می دهد که درختان خود می توانند در محیط های شهری، سبب افزایش و یا تشدید آلودگی هوا شوند و ضروری است که آگاهانه و بدون هیچ گونه تعصب به این موضوع نگاه کرد و در انتخاب نوع درخت توجه زیادی گردد.

وی با بیان اینکه تحقیقات بسیاری در این زمینه صورت گرفته است و نشان داده اند که از سه طریق درختان سبب افزایش آلودگی هوا می شوند، گفت: مطالعات صورت گرفته مانند مطالعه گیونتر [Guenther] و همکاران در 2006 نشان داده اند که درختان از خود موادی ساطع می نمایند که به نام مواد آلی فرار بیوژنیک (Biogenic VOCs) شناخته می شوند. این مواد - که بخش عمده آنها ایزوپرین ها (Isoprene) و مونوتِرپنزها (Monoterpens) هستند - در حضور اکسیدنماینده ها (O2، OH، و NO) و نور خورشید به ازن که آلاینده ثانویه است؛ تبدیل می شوند که برای سلامت انسان بسیار مضر هستند. وانگ و شالکروس [Wanga and Shallcross] در سال 2000 در تحقیق خود مکانیزم تشکیل ازن از ایزوپرین ها و مونوتِرپنزها را به طور کامل تشریح کردند.

این متخصص حوزه آلودگی هوا ادامه داد: در یک فرآیند شیمیایی، ایزوپرین ها (Isoprene) به عنوان یک ماده آلی فرار با اکسید شدن و با حضور مواد دیگر مانند اسیدها، آب اکسیژنه، دی اکسید گوگرد، اکسیدهای ازت، و سولفات آمونیوم تبدیل به ذرات معلق زیر آلی ثانویه می شوند که برای سلامت انسان بسیار مضر هستند. مطالعات انجام شده توسط روبرت [Robert] و همکاران در سال 1999 و جِس [Jesse] و همکاران در سال 2006 این موضوع را نشان می دهند.

مؤمنی با اشاره به آنالیز انجام شده توسط هیلد و اسپراکلِن [Heald and Spracklen] توضیح داد: در فصل بهار درختان گرده افشانی می نمایند که این گرده ها به عنوان ذرات معلق بیولوژیک شناخته می شوند و جزو ذرات معلق اولیه هستند و برای سلامت انسان بسیار مضر خواهند بود.

این کارشناس حوزه آلودگی هوا در ادامه با اشاره به تحقیق انجام شده در آلمان در سال 2018 گفت: این تحقیق تاکید نموده است که قبل از استفاده از هر گونه درخت در محیط شهری، از مفید بودن آن گونه از دیدگاه ازن و ذرات معلق باید اطمینان حاصل گردد. اهمیت درختان در محیط شهری به دلیل مقابله با اثرات سوء تغییرات اقلیمی و کاهش دمای شهری است و از این منظر درختان بسیار معین نماینده هستند.

به گفته مؤمنی، درختان به دلیل فراوری سایه و مکانیزمی به نام تبخیرتعرق سبب کاهش دمای محیط های شهری می شوند و این یک موضوع حیاتی مخصوصاً در محیط های شهری برای کاهش جزایر گرمایی است. افزون بر این درختان به عنوان یک عایق صوتی می توانند عمل نمایند و از طرفی در زیبایی بصری در محیط های شهری نقش معین نماینده ای دارند.

این کارشناس حوزه آلودگی هوا در پاسخ به این پرسش که آیا باید از درختان و پوشش گیاهی در محیط شهری استفاده گردد؟ گفت: قطعاً باید از درختان در فضاهای شهری استفاده گردد چون از دیدگاه تغییر اقلیم و کاهش دما و جزایر گرمایی تاثیر به سزایی دارند و این مزیت غیرقابل انکار است. درست است که به طور کل درختان و پوشش سبز یک راه چاره موثر برای کاهش آلودگی هوا در محیط های شهری نیستند ولی در کنار مزیت های اقلیمی می توانند تاحدی در کاهش آلودگی هوا، مخصوصاً در کوتاه مدت، مفید باشند. باید توجه گردد راه موثر کاهش آلودگی هوا کاهش انتشار از منابع آلاینده است. هر چند باید به این نکته توجه گردد که در محیط های شهری در انتخاب نوع درختان باید بسیار دقت گردد که میزان فراوری آیزوپرین و مونوترپنز کمتری (آلاینده های فرار) فراوری کند.

این متخصص پیش از این در گفت وگو با ایسنا، گفته بود که تحقیقات بسیاری در خصوص میزان تاثیر درختان و گیاهان در کاهش آلودگی هوا در محیط های شهری صورت گرفته است که نشان می دهد که بر خلاف تصور عموم، درختان و گیاهان موجود در شهرها، تاثیر چشمگیری بر کاهش آلاینده های گازی و ذره ای، مخصوصاً در درازمدت ندارند.