وزارت علوم آیین نامه ارتقای اساتید را جامع تر تدوین کند ، سهل الوصول بودن برخی بندها؛ عامل کاهش فعالیت های پژوهشی - دور زمین

به گزارش خبرنگار دانشگاه خبرنگاران، نظام جذب و ارتقای اساتید شاید مهم ترین عامل جهت دهی فعالیت های اعضای هیئت های علمی در دانشگاه ها باشد. طبق نظام ارزیابی، اساتید دانشگاهی با توجه به آیین نامه ارتقای از رتبه های مربی، استادیار، دانشیار و استاد بهره مند می شوند.

حدود سه سالی از آخرین اصلاحات انجام شده در آیین نامه ارتقای اعضای هیئت علمی وزارت علوم می گذرد، طبق آخرین اصلاحات انجام شده در آیین نامه ارتقای اساتید وزارت علوم، ماده الحاقی تحت عنوان ماده 5 به این آیین نامه افزود شد که به موجب آن دانشگاه ها موظف شدند با تشکیل هیئتی با نام هیئت ممیزه با توجه به شرایط خود به تدوین آیین نامه ارتقاء اساتید بپردازند.

دانشگاه خوارزمی نیز از جمله دانشگاه هایی محسوب می شود که از دیرباز در حوزه فعالیت های پژوهشی سرآمد است؛ به طوری که اساتید و دانشجویان این دانشگاه همواره به ارائه مقاله و دستاورد های علمی می پردازند. هیئت ممیزه این دانشگاه نیز پس از ابلاغیه بند 5 در آیین نامه ارتقای اساتید خود تغییراتی را ایجاد کرده است، به همین منظور برآن شدیم تا با محمد حسین عبداللهی معاون آموزشی و دبیر هیئت ممیزه دانشگاه خوارزمی درباره آیین نامه ارتقای اساتید به مصاحبه بپردازیم و نقاط قوت و ضعف آن را مورد بررسی قرار دهیم.

تغییری در آیین نامه ارتقای اساتید دانشگاه خوارزمی داشته اید؟

با توجه به بندالحاقی آیین نامه ارتقای اساتید مبنی بر اختیار دانشگاه ها برای تدوین آیین نامه ارتقای داخلی، دانشگاه خوارزمی نیز پس از جلسات متعددی که داشت، نهایتا بعد از یک سال و نیم پیشنهاد هایی را ارائه داد که به موجب آن حوزه های علوم انسانی از علوم پایه جدا شد.

همچنین مواردی را برای مقالاتی که به صورت ژورنال هایی با اعتبار خارجی نه صرفا انگلیسی هستند استثنا کردیم. به طوری که دانش یاران با یک مشخصه واساتید با یک مشخصه دیگر ارتقاء می یابند. اکنون یک بندالحاقی را در هیئت ممیزه مصوب کرده ایم، ولی زمانی می توانیم به آن استناد کنیم که هیئت امنا یا هیئت ممیزه مرکزی که وزارت علوم است، آن بند را در آیین نامه داخلی دانشگاه خوارزمی تایید کند.

چند ماه از ارائه آیین نامه ارتقای داخلی دانشگاه خوارزمی به وزارت علوم می گذرد؟

شاید بشود گفت نزدیک به سه چهار ماه است که این آیین نامه را به وزارت علوم ارسال کرده ایم و منتظر پاسخ وزارت خانه هستیم. منتهی خود وزارت خانه هم به دلیل شیوع ویروس کرونا با عدم تشکیل جلسات روبرو شد و به همین دلیل هنوز جمع بندی در این خصوص انجام نداده است.

کدام بند های آیین نامه ارتقای اساتید وزارت علوم نقدپذیر است؟

نقد های متفاوتی وجود دارد که برخی از آن ها یک حوزه را در بر می گیرد و در باقی حوزه ها کارآمد نیست. اکنون با تدوین آیین نامه جدید به لحاظ کلی تر میان دسته های مختلف علوم از جمله علوم انسانی، فنی و مهندسی، معماری، علوم پایه تمایز ایجاد شده است.

اما به صورت کلی ماده 2 آیین نامه ارتقای اساتید که مربوط به حوزه آموزشی می شود، خیلی مسئله ای ندارد. ماده یک نیزطراحی شد، اما اکنون کمی به صورت شکلی درآمده است. به صورتی که متاسفانه مقدار زیادی از بحث فعالیت فرهنگی همکاران محدود به مستنداتی شده است که اساتید در کلاس ها و دوره های آموزشی خود می گذرانند؛ و شاید آن طور که انتظار می رفت عملیاتی نشد یا به عبارت دقیق تر آن جنبه تربیتی که به هر حال یک عضو هیئت علمی باید مد نظر داشته باشد در کنار آموزش و پژوهش مورد توجه واقع نشد.

بیشتر بحث ها در مورد ماده سه که بخش پژوهشی است و ماده یک می شود. در گذشته مباحث ماده یک خیلی بیشتر جدی گرفته می شد به طوری که برخی از بند های آن امتیاز وتویی داشتند. به همین منظور افراد سعی داشتند دقت لازم را داشته باشند.

اگر قرار است تغییراتی در آیین نامه ارتقاء اساتید وزارت علوم داده شود در ماده یک باشد به نحوی که یک مقداری این جنبه تربیتی معنای جدی تری بیابد مثلا علاوه بر تعهد حرفه ای، مولفه های فرهنگی نیز پرنگ تر شوند.

پیشنهاد شما برای اصلاح ماده 3 آیین نامه ارتقای اساتید چیست؟

در ماده سه که مربوط به امور پژوهشی می شود نقطه نظرات بسیار متنوعی وجود دارد، برخی معتقد هستند برای افزایش ارتباط دانشگاه و صنعت باید بند های مربوط به آن در آیین نامه ارتقاء اساتید تقویت شود. از طرف دیگر عده ای بر این عقیده هستند که اگر این بند مورد توجه واقع شود و به آن امتیاز بالایی تعلق گیرد، ولی شرایط آن در جامعه مهیا نشود تا اساتید به آن سمت و سو حرکت کنند، اساتید متضرر خواهند شد.

در حوزه چاپ مقالات در مجلات معتبر بین المللی نیز دو دیدگاه وجود دارد برخی معتقد هستند اگر کار های تولیدی ما واقعا راهگشا هستند و در گسترش مرز علم حرفی برای گفتن دارند باید بتوانند در ژورنال های متفاوت به طور موثر درج شوند. برخی نیز در مقابل این دیدگاه قرار دارند و معتقد هستند آن ژورنال ها، مطالب منطبق با رویکرد های خود را مورد پذیرش قرار می دهند.

در حقیقت ما خودمان را به چارچوب هایی که آن ها طراحی کرده اند محدود کرده ایم. به طوری که ناخواسته به رفع مسائل آن ها می پردازیم. سوالی که اینجا مطرح می شود این است که چرا ما برای خود ici بومی نداریم یا حداقل به میزانی سطح کیفی مجلات درون کشور را بالا نمی بریم تا مجلات به لحاظ کیفی، شاخص های مجلات باکیفت خارج از کشور را داشته باشند، اما محتوای آن ها باز تعریف شود.

نقاط مثبت آیین نامه ارتقای اساتید پس از اصلاحات انجام شده مربوط به چه مواردی می شود؟

در گذشته سقفی برای ترجمه وجود نداشت، اما اکنون با توجه به حدودی که ارائه شده است همکاران کمتر به سمت آن می فرایند برای خاتمه نامه ها و رساله های دانشجویی نیز سقفی در نظر گرفته شده است؛ به طوری که اگر 500 یا 15 عدد خاتمه نامه داشته باشی در هر دو صورت نهایتا یک امتیاز را کسب خواهی کرد، اما طرح های دسته بندی شده و کتاب های تالیفی در آیین ارتقاء اساتید سقفی ندارند.

در یک شکل کلی سعی شده است تا به بخش پژوهشی و تولیدات علم مناسب بیشتر صحه گذاشته شود. اما لازم است بر روی ساز و کار ها تمرکز بیشتری صورت گیرد. اگر به مسائل کمی ریز بینانه تر نگاه شود مسائل فعلی به وجود نیاید.

شاید کمی سخت باشد تا با توجه به رشته های دانشگاهی آیین نامه ارتقاء اساتید تدوین شود، اما اگر حوزه بندی رخ دهد و نگاه عملیاتی تری به آن کنیم، تصمیم گیری ها واقع بینانه تر می شوند. وزارت علوم شاید هم یک پله آن طرف تر یعنی شورای عالی انقلاب فرهنگی لازم باشد به صورت جامع تر به تدوین این آیین نامه بپردازد. هیئت ممیزه نیز با توجه به رشته هایی که وجود دارد، به تدوین آیین نامه داخلی به صورت شفاف می پردازد.

برای بومی سازی آیین نامه ارتقای اساتید چه شاخص هایی باید مورد توجه واقع شود؟

در حقیقت باید در حوزه تولیدات داخل وخروجی هایی که از مطالعات داخلی به دست می آید کار های عملیاتی تری انجام شود. گاهی ارتباط با صنعت را به عنوان بندی از این آیین نامه در نظر می گیرند، اما به دلیل اینکه شرایط ارتباط وجود ندارد به اجبار این بند را حذف می کنند.

اگر بخواهیم در این باره به بومی سازی بپردازیم لازم است با توجه به 4 شاخصی که شورای تحول در علوم انسانی مطرح می کند به بحث غنی سازی، بومی سازی، توجه به مولفه های فرهنگی و منطقه ای، اسلامی سازی در مولفه های فرهنگی بپردازیم در حقیقت باید به سمتی حرکت کنیم که بیشتر به رفع نیاز های خود بپردازیم و صرفا برای کسب امتیاز در جهت نیاز های جوامع غربی عمل نکنیم. برای تحقق این امر کمی ظرافت نیاز است تا مسائل و مسائل کاهش یابند.

آیا برای ترفیع سالانه اساتید نیز حدودی در نظر گرفته شده است؟

اساتید به صورت سالانه یک پایه ای را دریافت می کند به طوری لازم است حداقل 4 امتیاز پژوهشی داشته باشد، برای خاتمه نامه و همایش ها نیز سقفی تایین شده است، اما برای طرح ها و مقالات و کتاب های تالیفی محدودیتی در نظر گرفته نشده است.

میزان تاثیر تعداد مقالات در ارتقای اساتید چقدر است؟

برخی افراد گمان می کنند که اساتید هرچه تعداد مقالات بیشتری داشته باشند از ارتقاء بیشتری برخوردار می شوند، اما در حقیقت اینگونه نیست، به عنوان مثال تعداد مقالات مریم میرزاخانی به ده عدد هم نمی رسد، اما هر کدام از آن ها جایگاه والایی برای خود داشتند. همچنین اساتیدی را داریم که به دلیل ارائه یک مقاله جزء یک درصد از دانشمندان جهان قرار گرفته ؛ بنابراین اگریک استاد 200 مقاله را نیز ارائه دهد، اما آن مقالات وزن نداشته باشند به رتبه استاد تمامی نخواهد رسید در حقیقت اساتید لازم است مقالاتی ارائه کنند که به آن ها ارجاع شود تا بتوانند 40 امتیاز ارتقاء استاد تمامی را به دست آورند.

بنابراین صرف اینکه 6 مقاله ارائه کند ملاک نخواهد بود. اما حقیقت امر ایراداتی است که در این زمینه وجود دارد باید تمام تلاشمان را انجام دهیم تا تحقیقات بومی سازی شوند به طوری که مجلات خود را به سمت و سویی ببریم که از جایگاه بین المللی برخوردار شوند به نحوی که مقالات خارج از کشور آرزویشان این باشد که مقاله خود را در مجله ما به ثبت برسانند.

تعداد مقالات به چه میزان در جذب اساتید در دانشگاه تاثیر دارد؟

ما در دانشگاه خوارزمی براساس تعداد مقاله کسی را جذب نمی کنیم برخی معتقدند که اساتید به میزانی که دانشجویان را برای ارائه رساله دکتری هدایت کنند ارتقاء خواهند یافت، اما در واقع اینگونه نیست به طوری که هر عضو هیئت علمی به صورت همزمان تنها می تواند سه رساله دکتری را هدایت کند. اگر استاد تمام هم باشد به نحو استثنا مجوز هدایت 4 خاتمه نامه را خواهد داشت.

آیا فعالیت اجرایی اساتید موجب نمی شود تا آن ها کمتر به کار های پژوهشی بپردازند؟

با توجه به آیین نامه وزارت علوم اساتید اگر سمت اجرایی داشته باشند برای دریافت ترفیع سالانه دیگر نیاز به انجام هیچ فعالیت پژوهشی ندارند. در حقیقت فعالیت اجرایی جایگزین فعالیت پژوهشی شده است. دانشگاه خوارزمی طبق آیین نامه خود مصوب کرده است که اساتید ضرورت دارد با وجود سمت اجرایی حداقل نصف امتیاز فعالیت پزوهشی را نیز به دست آورند.

چه عواملی موجب می شود تا اساتید به سمت فعالیت های پژوهشی حرکت نکنند؟

در این میان اساتیدی نیز وجود دارند که چاپ مقاله در فلان مجله، خیلی برای آن ها اهمیت ندارد و تنها متقاضی چاپ هستند و کار علمی خود را جلو می برند. اینکه اساتید برای ارتقاء رتبه علمی خود کمتر به سمت فعالیت های پژوهشی می فرایند شاید دلیلش آن باشد که در آن چارچوب برخی بند ها سهل الوصول تر هستند به همین دلیل گرایش به آن ها بیشتر است.

آیا در آیین نامه داخلی خود ضریب فعالیت های پژهشی را افزایش داده اید؟

یکی از اهدافی که در دانشگاه خوارزمی دنبال می کنیم، ایجاد محدودیت برای ضرایبی است به بحث آموزش اختصاص داده ایم. در حقیقت با این کار ضرایب فعالیت پژوهشی را افزایش می دهیم.

اساتید برای افزایش فعالیت های پژوهشی چه تشویق هایی دریافت می کنند؟

در این راستا اساتید در غالب گرنت، پاداش مقاله و مواردی خارج از چارچوب آیین نامه ارتقاء اساتید تشویق می شوند. همچنین با توجه به مصوبه ای که معاونت پژوهشی وزارت علوم به دانشگاه ها ابلاغ کرده است، اعضای هیئت علمی جدیدی ورود ملزم شده اند تا حداقل به مدت 6 ماه در محیط صنعتی حضور پیدا کنند. این موضوع باعث می شود تا اساتید ملزم به ارتباط با صنعت شوند. این حرکت بسیارخوب است، اما باید جهت مندتر شود و گسترش یابد.

ساختار تشکیل هیئت ممیزه به چه شکل است؟ آیا پیشنهادی برای اصلاح آن دارید؟

اعضای هیئت ممیزه هر دو سال یک بار با رای گیری انتخاب می شوند در دانشگاه خوارزمی ما کمی فراتر عمل کرده ایم در حقیقت افرادی که رتبه بالاتری دارند اولویت بیشتری برای عضویت در هیئت ممیزه را خواهند داشت. پس از آن رئیس دانشگاه از میان آن ها اعضای را انتخاب می کند و پس از بررسی اولیه در وزارت علوم منصوب می شوند.

در گذشته اعضای که رتبه بالاتری داشتند به عنوان عضو هیئت ممیزه انتخاب می شدند، اما اکنون این شرط برداشته شده است پیشنهاد بنده این است که این موضوع به روال سابق برشود.