آشنایی با ماندالا (هنر نقاشی تبتی با ماسه) - دور زمین

ماندالاها نمادهای آیینی و روحانی در دین های هندو و بودایی هستند که به نوعی جهان را نمایش می دهند. ماندالا در حقیقت یک واژه سانسکریت باستانی به معنای دایره است، ماندالاها را در درجه اول با دوایر متحد المرکز و سایر اشکال هندسی آنها می شناسند. در ساده ترین حالت، یک ماندالا مربعی است که شامل یک دایره با چندین دایره متحدالمرکز دیگر می شود. ماندالاها با شکل‌های سنتی شامل اشکال هندسی و ترکیبی از نمادهای روحانی باستانی تزئین می شوند.

در دین بودایی تبتی، ماندالاها را با ماسه های رنگی آماده می کنند، عملیاتی که با نام dul-tson-kyil-khor شناخته می شود و ترجمه تحت الفظی آن «ماندالاهایی ساخته شده از قدرت های رنگارنگ» می باشد. اگر نگاهی به تاریخ داشته باشیم متوجه می شویم که ماندالاها از ماسه های طبیعی رنگ شده درست نمی شدند بلکه در ساخت آنها از سنگ های رنگی خرد شده بهره می بردند. برخی اوقات در میان این خرده سنگها، جواهرات ارزشمند یا نیمه ارزشمند نیز وجود داشته اند. به همین شکل از لاپیس لازولی به جای رنگ آبی، سنگ روبی به جای رنگ قرمز و ... استفاده می شده است. در دوران مدرن، سنگ های سفید رنگ پودر شده و با جوهر رنگ می شوند تا به رنگ های دلخواه دربیایند.

خلق ماندالا با جشن افتتاحیه ای همراه است که در آن راهبان مانترا خوانده و فلوت، درام و سیمبال می نوازند، پس از این مرحله کار خود را آغاز می کنند. اول، با دقت تمام خطوط اصلی ماندالا را اندازه گیری کرده و روی یک سطح صاف با گچ یا مداد ترسیم می کنند و در این کار از خط کش های راست گوشه و قطب نما بهره می گیرند. وقتی که کشیدن پلان به اتمام رسید، میلیون ها دانه ماسه رنگی با مشقت و دقت زیاد در مکان خودشان قرار می گیرند.

دانه های ماسه با قیف های فلزی باریکی به نام چاکپور روی صفحه ریخته می شوند، این در حالی است که به این دانه های ماسه با میله فلزی دیگری فشار وارد می شود تا امکان خروج آنها از سمت دیگر قیف فراهم گردد. به صورت سنتی، برای خلق یک ماندالا 4 راهب همزمان کار می کنند و هر کدام مسئول یک چهارم آن هستند. با صبر و حوصله زیاد، راهبان دانه های ماسه را روی صفحه مورد نظر قرار داده و کار خود را از مرکز به سمت بیرون آغاز می کنند. خلق یک ماندالا ماسه ای ممکن است هفته ها به طول بینجامد، چرا که قرار دادن ماسه های رنگی در سر جایشان آنهم تا این پایه ظریف، نیازمند دقت و کار زیاد می باشد.

برخلاف کار و زمان زیادی که صرف ساخت این ماندالاهای ماسه ای می شود، آنها عمر بسیار کوتاهی دارند و تنها کمی بعد از خاتمه یافتن، راهب ها از قصد ماندالا را خراب می کنند تا نشان دهند که هیچ چیز تا ابد دوام ندارد. این ماسه ها را جمع آوری کرده و داخل شیشه ای می ریزند، سپس آنها را در ابریشم پیچیده و به رودخانه ای منتقل می کنند تا دوباره به دل طبیعت بازگردند.