فرونشست، 3 خط توزیع برق دشت اشتهارد را تهدید می نماید، ایجاد شکاف هایی در مسیر راه آهن تهران-مشهد
به گزارش دور زمین، با توجه به اینکه سهم آب های زیر زمینی در استان البرز 85 درصد است، به دلیل حفر چاه های غیر مجاز و وجود چاه های فراوان مجاز، دشت های اطراف این استان با مخاطرات ناشی از فرونشیست زمین روبرو هستند، به گونه ای که به گفته محققان کشور هم اکنون سه خط موازی انتقال نیرو و خط توزیع 20 کیلوولتی در بخشی از دشت اشتهارد مورد تهدید قرار گرفته است.
دکتر علی بیت اللهی، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی و دبیر کارگروه مخاطرات زلزله، لغزش لایه های زمین، ابنیه، ساختمان و شهرسازی در گفت وگو با خبرنگاران با اشاره به کاهش سالانه 60 میلیون مترمکعبی از منابع آب های زیرزمینی در استان البرز، اضافه نمود: با توجه به محدودیت منابع آب های سطحی نظیر رودخانه ها و سدها، آب های زیر زمینی عمده ترین منابع آبی استان البرز را تشکیل می دهند، به گونه ای که آب های زیر زمینی سهم حدود 85 درصدی را شامل می گردد و در چنین شرایطی وجود حدود 15 هزار حلقه چاه غیرمجاز در گستره استان البرز فشار مصرفی بالایی را به منابع بسیار محدود آب های زیرزمینی استان البرز وارد می نماید.
وی برداشت های غیر مجاز از چاه های مجاز را از دیگر بحران های استان البرز نام برد و خاطر نشان کرد: عدم کنترل جدی بر میزان استحصال آب های زیر سطحیدر مورد چاه های مجاز و از طرف دیگر وجود چاه های غیرمجاز فراوان در استان کم وسعتی مانند البرز با منابع آبی محدود، ارمغان نامیمونی به نام فرونشست زمین را بر پهنه های دشتی این خطه تحمیل نموده است. این امر را در دشت های استان به ویژه در هشتگرد، تهران، کرج و اشتهارد می توان به طور مستقیم مشاهده کرد.
بیت اللهی ادامه داد: در کنار ضربات نابهنجار زیست محیطی که در اثر مدیریت اشتباه ایجاد شده است و عدم توجه به رعایت مصرف آب که بی رحمانه موجب زیان اجتماعی و زیست محیطی در سطح کلان شده است، کمبود نزولات جوی و تغییرات اقلیمی نیز عامل مهم دیگر تشدیدنماینده بحران منابع آب و فرونشست زمین شده است.
ادامه فرونشست ها در دشت های تهران و اشتهارد
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی با تاکید بر اینکه در حال حاضر دشت اشتهارد نظیر جنوب تهران و منطقه ورامین در حال فرونشست هستند، یادآور شد: بر اساس برآوردها سالانه حدود یک متر سطح آب زیرزمینی در دشت اشتهارد پائین می رود که اگر یک متر کاهش ضخامت آب در آبخوان ها را در وسعت دشت منحصر بفرد اشتهارد ضرب کنیم، حجم آب کاهشی سالانه در این دشت، عدد شگفت انگیز و تاسف آوری خواهد شد که جا دارد به صورت جدی و اورژانسی در مورد آن فکری گردد.
وی با بیان اینکه در چنین شرایطی هرگونه حفاری و استفاده از منابع آب زیر زمینی امری بحران زا باید تلقی گردد، اظهار کرد: فرونشست زمین در دشت اشتهارد، خود، عامل ویرانگری زیست محیطی و اقتصاد کشاورزی دیگری است؛ چراکه در اثر افت سطح آب زیر زمینی و فشار وزنی لایه های فوقانی، لایه هایی که قبلا آب داشتند، به هم فشرده شده و در سطح زمین فرونشست ایجاد شده و در لایه های آبرفتی تحت الارضی که اینک دیگر آبی در فضای بین دانه بندی آنها نیست، خلل و فرج مسدود شده و دیگر پتانسیل جذب و ذخیره آب را از دست می دهد.
وی افزود: به دلیل از بین رفتن نفوذپذیری لایه های فوقانی، جاری شدن آب نزولات جوی در سطح زمین، رخداد سیلاب ها و شسته شدن و حمل پوشش مغذی و خاک کشاورزی را در پی خواهد داشت و در نهایت کشاورزی منطقه از بین می رود و دشت را به بیابان تبدیل خواهد نمود.
به گفته این محقق، اگر در نظر گرفته گردد حدود 75 درصد از مصرف آب کشاورزی در گستره دشت های البرز و اشتهارد به وسیله منابع زیرزمینی تامین گردد، می توان به عمق مشکلاتی که در صورت ادامه روند کنونی در پیش خواهیم داشت، پی برد.
بیت اللهی با بیان اینکه در اثر افت سطح آب و کاهش منابع، علاوه بر فرونشست زمین، کیفیت آب های زیرزمینی نیز افت شدیدی پیدا می نمایند، گفت: آب های زیر زمینی در عمق با توجه به میزان املاح خود از سطح به عمق در حالت تعادلی قرار دارند، به این صورت که آب با کیفیت مطلوب در عمق های کم و نزدیک به سطح زمین و آب های با میزان شوری زیاد به دلیل وزن مخصوص بالاتر در عمق های تحتانی قرار دارند.
تبعات دسترسی به طبقات پایین تر آب های زیر زمینی
وی افزود: با افت سطح آب، استحصال آب های زیر زمینی از آب های شور و با املاح زیاد خواهد بود که این امر بحران های کشاورزی و زیست محیطی بزرگی بر گستره دشتی وارد خواهد نمود، به گونه ای که هم اکنون آب های زیرزمینی منطقه از نظر شرب در ردیف آب های فاقد کیفیت و نامطبوع هستند و به دلیل میزان شوری، برای کشاورزی مناسب نیست.
دبیر کارگروه مخاطرات زلزله، لغزش لایه های زمین، ابنیه، ساختمان و شهرسازی با بیان اینکه دشت اشتهارد در نیمه شمالی حوضه آبریز دریاچه نمک واقع شده است و مساحت کلی آن بالغ بر 500 کیلومتر مربع است، اظهار کرد: حداقل ارتفاع این دشت حدود 1080 و حداکثر 2080 متر از سطح دریا است. عمده مرکز جمعیتی این محدوده نیز در شهر اشتهارد است که البته مجموعه اشتهارد صنعتی را نیز باید در این خصوص در نظر گرفت.
وی همچنین جهت غالب جریان آب زیرزمینی در این منطقه را از جنوب به شمال دشت اشتهار دانست و ادامه داد: البته در بعضی از نقاط به دلیل بالا بودن سنگ کف، وجود لنزهای نفوذناپذیر و عوامل دیگری به نظر می رسد تغییر جهتی در حرکت آب زیر زمینی در این منطقه ایجاد شده است.
مدیر کارگروه ملی زلزله، کاهش آثار زیان بار زیست محیطی و اقتصادی و اجتماعی افت سطح آب زیر زمینی و فرونشست زمین را مستلزم توجه بسیار جدی دانست و یادآور شد: از این رو انتظار می رود مسؤولین به ویژه مسؤولین وزارتخانه های نیرو و جهاد کشاورزی و سازمان محیط زیست به طور جدی به این موضوع ورود نمایند.
وی تاکید نمود: منظور از ورود جدی، نه فعالیت های آهسته و مماشات گونه کنونی، بلکه ارائه برنامه عملیاتی زمان دار کوتاه مدت و مشخص برای مسدود کردن چاه های غیر مجاز، کنترل مضاعف بهره برداری غیر مجاز از چاه های مجاز، بازنگری در میزان استحصال آب توسط چاه های آب، رواج شیوه های آبیاری مدرن با یاری به کشاورزان و سیاست های تشویقی در این کار، اعمال مدیریت قوی و کارآمد در کاشت محصولات کشاورزی با مصرف بالای آب و اقدام عاجل در زمینه آبخیزداری است.
ایجاد شکاف های وسیع تر در حوالی آزادراه ها و راه آهن
بیت اللهی با اشاره به اثرات فرونشست در استان البرز یادآور شد: فرونشست زمین در اثر افت سطح آب در دشت اشتهارد نظیر دشت ورامین و مناطق جنوبی ورامین در جوار روستای مشخص آباد، مسیر راه آهن تهران- مشهد در حوالی ایستگاه ابردژ، طرفین آزاد راه قم- گرمسار موجب ایجاد شکاف های وسیعی در سطح زمین شده است.
به گفته وی این امر، امکان نفوذ آب های ناشی از نزولات جوی به داخل شکاف ها و افزایش سطح مقطع شکاف های زیر سطحی را فراهم خواهد نمود و در پی آن فروریزش های ناگهانی و عمده دیگری را در سطح زمین شاهد خواهیم بود.
این محقق حوزه مخاطرات طبیعی یادآور شد: چنین رخدادهایی، باعث خسارت های زیادی بر زیر ساخت ها، مانند خطوط انتقال نفت، گاز، آب و برق خواهد شد. خطری که هم اکنون سه خط موازی انتقال نیرو و خط توزیع 20 کیلوولتی را در بخشی از دشت اشتهارد تهدید می نماید و ضروری است مسؤولین شرکت برق منطقه ای و توزیع برق به آن توجه ویژه داشته باشند.
منبع: خبرگزاری ایسنا