خیابانی با 5 نام، قبر رئیس نظمیه دوره مشروطه اینجاست - دور زمین

به گزارش همشهری آنلاین، خیابان سی تیر که تکیه به باغ ملی و محوطه میدان مشق داده، در همین محدوده نه چندان عریض و طویل، کلیسا، آتشکده، مسجد و کنیسه را یکجا در خود جای داده است. به همین دلیل این خیابان و خیابان میرزا کوچک خان که در امتداد آن قرار گرفته است به گذر ادیان معروفیت پیدا کرده است.

روزگاری این خیابان و کوچه های اطرافش به واسطه حضور عبادتگاه های ادیان مختلف محل زندگی ارامنه، زرتشتی ها و کلیمی ها بود. این روز ها کمتر اثری از این هموطنان در این خیابان به چشم می خورد و به همین دلیل این عبادتگاه ها شلوغی و رفت و آمد همیشگی را ندارد. با این حال هنوز در های آن ها باز است و به استقبال مهمانان خود می روند. محله گردی این هفته در منطقه را مهمان کلیسا ها و آتشکده و بنا های تاریخی این خیابان هستیم.

5 نام برای یک خیابان

خیابان های سی تیر و میرزا کوچک خان به بهانه وجود کلیسا، کنیسه، آتشکده و مسجد در کنار هم به گذر ادیان معروفیت پیدا کرده است؛ موضوعی که بزرگترین جذابیت این 2 خیابان در دل منطقه به شمار می رود. نصرالله حدادی تهران شناس از نام این خیابان می گوید که چندان تناسبی با محتوای آن ندارد: این خیابان تا به امروز چندین نام عوض کرده است. خیابان های قزاقخانه، موزه، رافائل، قوام السلطنه و سی تیر. به نظر من انتخاب نام سی تیر برای این خیابان چندان مرتبط نیست. در این خیابان هیچ اتفاقی مرتبط با سی تیر سال 1331 رخ نداده. تنها دلیل انتخاب این نام، وجود خانه قوام السلطنه در این خیابان بود. نامی که به گفته اهالی آن، چندان شباهتی ندارد به تاریخچه و آنچه در این خیابان می گذرد. روزگاری قصه تغییر نام این خیابان به خیابان ادیان بر سر زبان ها افتاد، اما خیابان سی تیر و خیابان میرزا کوچک خان تنها به گذر ادیان مشهور شدند بی آنکه علائمی از این نام در این خیابان ها به چشم بخورد.

نیایشگاهی برای ارامنه ارتدکس

کلیسای مریم مقدس در سال 1324 با هزینه های شخصی فردی خیّر به نام رومان عیسایان ساخته شده و معمار اصلی آن، نیکولای مارکوف بود. این کلیسا نخستین کلیسای جامع ارامنه تهران تا سال 1349 بود و خلیفه گری ارامنه هم در محدوده این کلیسا قرار داشت. ورودی محوطه کلیسا، 2 مقبره به چشم می خورد که متعلق به یپرم خان و هوانس ماسحیان است. نصرالله حدادی تهران شناس می گوید: یپرم خان در دوره مشروطیت رئیس نظمیه بود و در حادثه پارک اتابک و اصابت گلوله به ستارخان در درگیری های مشروطه نقش داشت.

سال نو میلادی پای درخت های کریسمس را به کلیسا های خیابان میرزاکوچک خان باز کرده است. فضای داخلی کلیسا با شمعدان های بزرگ و کوچک روشن شده و تابلو های نقاشی در و دیوار کلیسا را زینت داده اند.

یکشنبه ها روز دعا و نیایش در کلیساست و خیلی از شهروندان مسیحی را به این کلیسا می کشاند. گلدان هایی با نقش و نگار های مختلف هدیه هایی است که در طول سال ها فعالیت کلیسا به اینجا اهدا شده و در محراب کلیسا قرار دارند.

دیدنی موزه ملی ارامنه

بعد از اینکه ساختمان های اداری خلیفه گری ارامنه به جای دیگری منتقل شد، فضا های خالی موجود در کلیسای مریم مقدس کاربری های فرهنگی به خود گرفت. مثل موزه این کلیسا که در گوشه محوطه قرار گرفته است و محلی است برای نمایش دادن اشیای قدیمی مرتبط با مسیحیان و ارامنه. آلیس شاهمرادیان مسئول موزه می گوید: این موزه سال 2008 زیر نظر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری افتتاح شد. هر روز تور های گردشگری و دانشجویان زیادی به اینجا مراجعه می کنند تا از اشیای موجود در موزه و اطلاعات آن استفاده کنند.

از نسخه های خطی کتاب مقدس تا اشیای قدیمی مثل ناقوس کلیسا و اشیای دیگر به این موز اهدا و در معرض نمایش قرار داده شده است. این موزه را می توان به چند بخش تقسیم کرد؛ یکی بخش تصاویر و نقشه های کلیسا ها و دیر های ارامنه کشور با بیان مشخصات فنی و مهندسی و مختصات جغرافیایی آنها.

بخش دیگر مربوط به لوازم و ادوات مورد استفاده در کلیسا ها در مرنام مختلف. بخش کتب خطی با محتوای دینی از دیدنی ترین های این موزه است. مدارک و متعلقات و لوازم شخصی آرداک مانوکیان اسقف اعظمی که به گفته مسئولان موزه خدمات زیادی برای ارامنه انجام داده است هم بخشی از این موزه را تشکیل می دهد. موزه کلیسای مریم مقدس یا همان موزه ملی ارامنه، نمایشگاهی دارد که در آن نقاشی ها و مجسمه ها و آثار هنری مربوط به هنرمندان ارمنی ایرانی را به نمایش می گذارد. دیدن بخشی از موزه که به ساز های به کار رفته در موسیقی کلیسایی اختصاص دارد هم خالی از لطف نیست.

آتش چند هزار ساله

آتشکده آدریان مقصد بعدی محله گردی در گذر ادیان است. چند نفری ایستاده در این معبد مشغول عبادت هستند. یکی از مسئولان آتشکده درباره قدمت آتشی که در اینجا روشن است می گوید: این آتش از دوره جمشید پیشدادی تا به امروز روشن است و از آن مراقبت می شود. ابتدا این آتش در آتشکده ای در فارس روشن بود. بعد از حمله مهاجمان در دوره ساسانیان برای جلوگیری از خاموشی، آتش به معبدی در یزد برده شد.

در یزد هم در دوره ای از تاریخ این آتش به شهر دیگری در استان یزد منتقل شد. در نهایت وقتی صد سال پیش این آتشکده ساخته شد آتش مقدس در مرنام ویژه ای به آتشکده آدریان آورده شد. موبد تنها کسی است که حق ورود به آتشگاه و برافروختن مداوم آتش را دارد.

وجود مدرسه فیروز بهرام و کوچه ای در خیابان سی تیر به نام کوچه زرتشتی ها نشان از رفت وآمد و زندگی خانواده های زرتشتی در این خیابان را دارند. البته این روز ها کمتر خانواده زرتشتی در این محدوده زندگی می کنند و بعد از ساخت وساز آپارتمان های نونوار در این خیابان، خانواده های زرتشتی از این خیابان به محله های دیگر رفتند.