خنده واقعی با فیلم خداحافظ دختر شیرازی - دور زمین

محسن جعفری راد| فیلم تازه افشین هاشمی یک کمدی مفرح است که به راحتی می توان تماشای آن را به خانواده های ایرانی توصیه کرد. نه خبری از شوخی های جنسی و کلیشه های این سال های فیلم های کمدی هست و نه شعور مخاطب دست کم گرفته می گردد.

برگ برنده فیلم خداحافظ دختر شیرازی توانایی بالقوه بازیگران است. شبنم مقدمی در نقش شبنم که این روز ها به بازیگری پرکار بدل شده، در این فیلم به خوبی از زبان بدن و فن بیانش در خدمت شخصیتی دمدمی مزاج، متزلزل، بی پناه و نگران برآمده است

افشین هاشمی نیز که کارگردانی کار را برعهده دارد، پارتنر اصلی او با نام نسیم است! در بعضی از فیلم های هاشمی، شیوه حضورش به دلیل یک بازی برون گرا و پراَکت، تناسب لازم را با حال وهوای فیلم و شخصیت نداشت که فیلم آزمایشگاه (حمید امجد) نمود عینی این ضعف است.

اما در فیلم جدیدش، خوشبختانه به خوبی از این شیوه بازیگری در خدمت خلق شخصیت و موقعیت استفاده نموده و از چهره پردازی گرفته تا استفاده مناسب از لهجه، بهترین استفاده را نموده است.

یکی از دوستان نسیم سر او کلاه گذاشته، از آبادان به تهران آمده و عشق بازیگری است و دقیقا شخصیت متزلزل، نگران و دمدمی مزاج شبنم را دارد با یک وجه اشتراک پررنگ تر؛ هرکدام به نوعی به یکدیگر علاقه مند می شوند، اما می ترسند به زبان بیاورند.

ز طرف دیگر وجود شخصیت کلاهبردار که شوهر دختر شیرازی است، داستان زندگی آن ها را به هم پیوند می دهد. یکی دیگر از شخصیت ها که سهم مهمی در موقعیت های مفرح فیلم دارد، نازی به عنوان دختر شبنم است؛ هم حلقه اتصال دو شخصیت است و هم به نوعی شوخی ها و شیطنت ها و بازیگوشی هایش به دل مخاطب می نشیند.

اما بزرگ ترین مشکل فیلم اینجاست که صرفا با یک موقعیت سروکار داریم که شرح داده شد. بعد از آشنایی با مقدمه داستان و ویژگی شخصیت ها، توقع می رود که اول گره داستان، آن هم نه در حد اشاره، بلکه به عنوان یکی از نقاط محوری داستان شکل بگیرد، بعد شاهد کشمکش و تقابل و تضاد شخصیت ها باشیم و بعد گره گشایی.

اما در فیلم نامه صرفا به کلاهبرداری یک مرد که هم دوست نسیم است و هم شوهر شبنم، اکتفا شده و بقیه موارد به توانایی بازیگران سپرده شده؛ از بازیگرانی که به نقاط قوتشان اشاره شد تا رویا تیموریان که در همان حضور اندکش به دل می نشیند.

اما به خلاقیت های هاشمی به عنوان نویسنده و کارگردان بپردازیم. البته باید تأکید گردد که فیلم نمونه های خارجی فراوانی دارد که در یک ربع آغازین در ذهن تداعی می گردد. اصلا فیلم نامه کار بر اساس زندگی یکی از برجسته ترین آثار کمدی نویسان مشهور آمریکایی به نام نیل سایمون، توسط افشین هاشمی بازنویسی شده است و البته از طرفی دیگر می توان آن را اقتباسی از فیلمی به نام دختر خداحافظی ساخته هربرت راس دانست.

اما هاشمی توانسته به تدریج رنگ وبویی بومی و ایرانی به کار ببخشد؛ مثلا بیشتر سکانس های فیلم در فضا های کوچک و داخلی یک خانه محقر فیلم برداری شده است، به همین دلیل دو المان طراحی صحنه و رنگ ولعاب حاکم بر آن و شخصیت پردازی کاراکترها، اهمیت و صندلی ویژه ای پیدا نموده اند.

در نتیجه هاشمی در فیلم توجه خاصی به این دو عنصر مهم دارد. در حقیقت عنصر خانه در فیلم خداحافظ دختر شیرازی از ابتدای اثر به خوبی به یک صندلی امن و یک سرپناه مطمئن تبدیل می گردد. از طرفی دیگر به موازات پررنگ شدن رابطه نسیم و شبنم، خانه رنگ ولعاب شادتری پیدا می نماید و این در نورپردازی کاملا قابل تشخیص است و در تقابل با حال وهوای بارانی تیره وتار قرار می گیرد.

درواقع هرچه فیلم جلو می رود، با افت وخیز و البته واکنش های احساسی شخصیت ها، خانه به یک تماشاخانه رنگارنگ بدل شده و با قرارگرفتن گلدان و گل و گیاه در پس زمینه، به شکلی شاعرانه روح زندگی به کالبد خانه ای محقر بخشیده می گردد. حتی در این میان نوع اسم گذاری برای شخصیت ها جالب توجه است؛ شبنم پیروزی، نسیم کارونی و رابطه میان شبنم و نسیم که در شاعرانه کردن یک محیط طبیعی مؤثرند به راحتی می تواند به شخصیت آدم ها نیز تعمیم پیدا کند.

نکته آخر اینکه فیلم خداحافظ دختر شیرازی بهترین فیلم هاشمی در مقام کارگردان است. به راحتی تسلطش در طراحی میزانسن و دکوپاژ قابل مشاهده است و به خصوص در انسجام بازیگران پیروز عمل می نماید. البته فیلم یک پیشنهاد تازه هم به سینمای کمدی ما می تواند باشد.

اینکه می توان یک فیلم کمدی ساخت، ولی بدون شوخی های جنسی و جملات سخیف و موقعیت هایی که صرفا بر پایکوبی بازیگران و نوستالژی زمان چند دهه قبل بنا شده. (از مصادره و هزارپا گرفته تا مطرب و ...)، در حالی که فیلم هاشمی به معنای دقیق کلمه، مخاطب را می خنداند، بدون آنکه فکر کند هزینه و وقت و حوصله اش هدر رفته است؛ یک فیلم وودی آلنی در سینمای ایران که می تواند با برطرف ضعف هایش در کار های بعدی، فیلم های بهتری بسازد؛ ضعف هایی که در همین فیلم؛ از حضور تصنعی و فاقد کارکرد هومن برق نورد و حسین کمک گرفته تا مشکلاتی که به آن اشاره شد، در نهایت می توان به آن نمره قبولی داد.