تا به امروز بازدید از آبراهه های زیرزمینی تخت جمشید میسر نشده است - دور زمین

این آبراهه ها آخرین بار مرداد 1399 در کانون توجه ها قرار گرفت، زمانی که اعلام شد 13 اسکلت انسانی و دو اسکلت مربوط به سگ سانان در کاوش های باستان شناسی این قسمت از تخت جمشید کشف شده اند. در آن زمان، مسئولان امر بر فراهم کردن شرایطی برای بازدید گردشگران از این آبراهه ها تاکید کردند.

پس از دو سال تعطیلی اماکن گردشگری فارس بعلت شیوع کرونا، امسال این استان باری دیگر خود را برای میزبانی گردشگران نوروزی با رعایت پروتکل های بهداشتی مهیا می کند.

خبرنگار برای کسب اطلاع از آخرین شرایط اماکن مورد بازدید با مقام مسئول تماس گرفت و درباره امکان بازدید از آبراهه ها پرسید. مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید در پاسخ به این پرسش با بیان اینکه بارندگی در ایام فروردین مخاطراتی در بازدید از آبراهه ها به همراه خواهد داشت، گفت: به علت محدود بودن فضای آبراهه های تخت جمشید و لزوم رعایت شیوه نامه های بهداشتی که با توجه به تجمع در ایام نوروز می تواند خطرساز باشد برنامه بازدید نخواهیم داشت.

حمید فدایی پیرامون اینکه تا به امروز بازدید از آبراهه های زیرزمینی تخت جمشید میسر نشده است، اظهار کرد: چندین سال است که ایده بازدید عموم مردم از آبراهه های تخت جمشید مطرح شده و اقدامات لازم برای فراهم کردن شرایط بازدید از این محوطه تاریخی در حال پیگیری است. وی ادامه داد: با وجود پیگیری هایی که برای محقق شدن این امر اجرا شده اما هنوز هم امکان بازدید از این آبراهه ها وجود ندارد.

آغاز فصل پنجم کاوش آبراهه ها از بهمن 1400

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید افزود: پس از نخستین کشف موسوم به آبراهه ها در محوطه جهانی تخت جمشید، کاوش در خصوص این آبراهه ها از سال 90 آغاز شد و از پنجم بهمن سال 1400 نیز فصل پنجم کاوش آبراهه ها در حال انجام است که در طول این مدت هم فرصت های ویژه ای از این محوطه تاریخی شناسایی شده است.

فراهم شدن امکان بازدید منوط به تکمیل کاوش ها

فدایی گفت: از همان ابتدا قرار بر این بود که در وهله نخست کاوش های آبراهه ها تا حدود زیادی انجام شود و سپس با توجه به شناخت کامل از این محوطه تاریخی، بخشی را برای بازدید عموم مردم در نظر بگیریم. لذا پیش از هر اقدامی برای بازدید از این مکان لازم است که این کاوش ها تکمیل شود.

وی گفت: در حال حاضر به علت باریک بودن جهت و فضای آبراهه ها رفت و آمد در این مکان بسیار سخت است و بازدید از آبراهه ها به صورت رفت و برگشت امکان پذیر نیست. او افزود: بارندگی در ایام فروردین هم مزید بر علت بوده و مخاطراتی را در بازدید از آبراهه ها به همراه خواهد داشت. در فصول مناسب تر و با اندیشیدن تمهیدات کافی، شرایط بهتری برای بازدید مهیا خواهیم کرد.

پیش بینی ضلع جنوب غربی کاخ آپادانا برای ورود به آبراهه ها، جهت خروج گردشگران نیازمند تعریف است

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید اعلام کرد: می بایست جهتی از این محوطه تاریخی برای بازدید عموم مردم تعیین شود که نشان دهنده تمام ویژگی های آبراهه ها باشد و در این جهت شرایط مساعدی برای رفت و آمد مردم هم فراهم شده باشد. البته فضایی در جنوب غربی کاخ آپادانا برای بازدید در نظر گرفته شده که میتوان ورود افراد را از این قسمت تعریف کرد اما هنوز تدابیر لازم برای خروج افراد از این بخش اتخاذ نشده است.

ملزومات فیزیکی بازدید از آبراهه ها

فدایی افزود: نورپردازی مناسب در طول جهت، رعایت نکات ایمنی و قرار دادن پلکانی چوبی مانند نردبان در محل ورود و خروج افراد از جمله اقدامات لازم برای بازدید از آبراه ها بشمار می رود. همچنین باید بروشور یا کتابچه راهنما برای آشنایی و افزایش آگاهی مردم از آبراهه ها تهیه شود و مطالب مربوط به این مکان قبل از ورود در اختیار عموم مردم قرار بگیرد.

تخمین دو و نیم کیلومتر آبراهه در زیر زمین تخت جمشید

مدیر پایگاه میراث جهانی تخت جمشید با بیان اینکه وجود این آبراهه ها از اهمیت بسیاری برخوردار است، طول آبراهه ها را در مجموع حدود 2 و نیم کیلومتر تخمین زد و گفت: ساخت آبراهه ها کار شگفت انگیزی است، چرا که کاملا با بلوکهای سنگی ایجاد یا در صخره های کوه تراشیده شده اند. افزون بر این، دوراندیشی معماران تختگاه تخت جمشید برای حفظ و نگهداری این بنا در مقابل بارندگی های شدید قابل ستایش است.

نقش آبراهه ها در جلوگیری از تخریب تخت جمشید

فدایی با اعتقاد به اینکه آبراهه ها نیمه ناشناخته تخت جمشید هستند، افزود: تختگاه تخت جمشید بیش از 12 هکتار مساحت دارد و که اگر آب حاصل از این بارندگی ها از طریق آبراهه ها دفع نمیشد، بسیاری از بناها در این محوطه تخریب می شدند.

ممکن است استخوانها مربوط به دوره های پس از هخامنشی باشند

سرپرست کاوش آبراهه های تخت جمشید در سال 1399 در نشستی با اشاره به اینکه تا به امروز چهار فصل کاوش باستان شناسی در این میراث جهانی صورت گرفته، گفت: شناخت آبراهه ها و معماری آنها حلقه ای مفقوده در تاریخ معماری ایران است که از پیش از هخامنشی وجود داشته و پس از آن هم ادامه می یابد.

علی اسدی با بیان اینکه از هزاره سوم پیش از میلاد شاهد سیستم دفع آبهای زائد در تمدن های گوناگون هستیم، تخت جمشید را برخوردار از کاملترین و دقیق ترین سیستم دفع آبهای سطحی در میان تمدن های ایرانی دانست و حاصل این دستاورد را به دورهای اسلامی نیز منتسب کرد.

وی درباره کاوش های اخیر که منجر به کشف بقایای استخوانی انسانی و حیوانی در آبراهه ها شد، گفت: این کاوش ها نخست جنبه حفاظتی داشت و هدف این بود که بتوانیم مشکل دفع آبهای سطحی را در تخت جمشید حل کنیم؛ البته قسمت عمده آن در سال 1391 انجام شد؛ افزون بر این، ادامه شیب بندی فضای کاخ ها بود که در فصول دوم، سوم و چهارم اجرا شده بود.

استاد دانشگاه هنر شیراز ابراز داشت: در عین حال، با کاوش در آبراهه ها پیروز شدیم دستاوردهای پژوهشی نیز داشته باشیم که یکی از آنها شناسایی یک خروجی دیگر برای آبراهه ها در فصل دوم کاوش بود و در این دوره نیز به داده های استخوانی برخورد کردیم که البته تاریخ گذاری آنها هم اکنون ممکن نیست اما با توجه به مطالعاتی که انجام خواهد شد در ماههای آینده به پاسخ خواهیم رسید.

اسدی از همکاری بین دانشگاهی و موسسات آزمایشگاهی معتبر برای رسیدن به پاسخ پرسش ها درباره کاوش های اخیر سخن گفت و افزود: تاریخ گذاری همانگونه که برای عموم مورد توجه است، برای باستان شناسان نیز اهمیت دارد؛ از همین رو سعی می کنند در هر محوطه ای که کاوش می کنند، با روشهای باستان شناسی سنتی حدس هایی ارائه دهند و بر آن اساس داده های خود را طبقه بندی کرده و بعد پژوهش های تکمیلی را صورت دهند.

وی افزود: یکی از حدس های ما ارتباط این یافته های استخوانی به دوران هخامنشی بود؛ هرچند ممکن است مربوط به دوره های پس از هخامنشی باشند و این احتمال حتی تا دوره های متاخر اسلامی نیز محتمل است.

سرپرست کاوش آبراهه های تخت جمشید در سال 1399 در آن زمان گفت که تاریخ گذاری داده ها و پیوندهای ژنتیکی داده های استخوانی یا همکاری دانشگاه تربیت مدرس و یک موسسه خارجی انجام خواهد شد. از آن زمان تا به امروز جزئیاتی از نتایج این بررسی ها اعلام نشده است.