وندالیسم پدیده ای زشت و شناخته شده در دنیا است - دور زمین

کمابیش همه ما در سفرهایمان در بازدید از آثار تاریخی و اماکن مختلف فرهنگی نامها، تاریخ ها، عنوان شهر و محله زندگی، نام برترین دوست، پیامی برای معشوق، تک بیتی آموزنده گاها با خطی خوش، یا یک نقاشی زیبا را مشاهده نموده ایم؛ هر چه باشد این نوع رفتارها تخریب فرهنگی و صدمه زدن به آثار تاریخی است، آنان شاید تصور می کردند اگر روی یک اثر باستانی نامشان را حک نمایند، طرح و تاریخی بزنند، مانند آن اثر، جاودان و ارزشمند می شوند، در حالی که عملشان جرم است و طبق قانون پیگرد و مجازات هم دارد.

حدود یک ماه پیش تصاویری از یک توریستی انگیسی در شبکه های اجتماعی دست به دست شد که روی دیوار کولوسئوم (بزرگترین تماشاخانه امپراتوری روم) در ایتالیا نام خود را حکاکی نموده است، کلیپی که او را توریست احمق معرفی می نماید و کارش را بی ادبی بزرگ.

در این تصاویر او نام خود و دوستش را با کلید روی این اثر دنیای 2 هزار ساله حک نموده Ivan +Hayley 23؛ اقدامی که خشم گسترده ای را در میان مردم و کارشناسان آثار تاریخی برانگیخت و منجر شد پلیس ایتالیا او را مورد پیگرد قانونی قرار دهد. اگر مظنون که به احتمال قوی نامش ایوان است، دستگیر و مجرم شناخته گردد، با عواقب سنگینی روبرو خواهد شد که شامل جریمه حداقل 15 هزار یورو و حبس تا پنج سال می گردد.

در سپتامبر 2020 هم یک مرد 32 ساله اهل ایرلند ظاهرا با استفاده از یک شی نوک تیز فلزی برای حک کردن حروف اول خود در ستونی در سطح اول بنای تاریخی کولوسئوم دستگیر شد. یک دختر 14 ساله آلمانی هم یک ماه بعد، در حال اجرا همین کار دستگیر شد. اقداماتی در چارچوب وندالیسم که به گفته آلفونسینا روسو مدیر کولوسئوم افرادی که مرتکب چنین اعمالی می شوند فاقد آموزش درباره میراث فرهنگی هستند

وندالیسم (Vandalism) تخریب گرایی یا خرابکاری رفتاری ضد فرهنگی است و به معنای تخریب کنترل نشده اشیاء و آثار فرهنگی و تاریخی باارزش، محیط زیست و فضای سبز، اموال عمومی، جاده ها، فروشگاه ها، دیوارها، کیوسک های تلفن و اتوبوس ها است. وندالیسم اگر چه نوعی ناهنجاری اجتماعی محسوب می گردد اما دلایل متعددی دارد؛ بعضی وندالیسم را در زمره انحرافات و بزهکاری های جوامع تازه دسته بندی می نمایند و آن را عکس العملی خصمانه و واکنشی کینه توزانه نسبت به بعضی از فشارها، تحمیلات، ناملایمات، اجحاف ها و شکست ها تحلیل می نمایند.

علت نامگذاری این آسیب اجتماعی، رفتار مشابهی است که از سوی قوم وندال ها (Vandals) به رهبری شخصی به نام گایسریک در دوران باستان صورت پذیرفته بود. وندال ها یکی از زیرمجموعه های قوم ژرمن بوده اند که در قرون اول تا پنجم میلادی، در دوران سقوط امپراطوری روم غربی به تاخت و تازهای گسترده ای در قاره اروپا دست زدند و مهمترین اقدام آنان، غارت و ویرانی رم در سال 455 میلادی بود. در این تاخت و تاز، بسیاری از بناهای تاریخی و فرهنگی رم به وسیله وندال ها از میان رفت و آنان بدون توجه به قدمت و ارزش آثار روم باستان، این آثار را بی علت نابود کردند.

علیرضا هژبری درباره یادگارنویسی بر روی آثار تاریخی و باستانی گفت: وندالیسم پدیده ای زشت و شناخته شده در دنیا است، صدمه زدن به اموال دولتی یا ملی و فرهنگی، محیط زیست، آثار و تابلوهای نفیس از نمونه های شاخص آن است، البته ما در قانون برای آسیب زدن به هر شکلی به آثار ثبت شده باستانی تاریخی فرهنگی مجازات معین شده است.

کارشناس پژوهشکده باستان شناسی به وندالیسم در غار کرفتو اشاره نمود و گفت: سالها پیش در غار کرفتو کار پژوهشی میکردم با این مساله روبرو بودم، بیشتر آنها را ثبت کردم، حتی بعضی را پاک و بازسازی کردم اما بعد از آن پایشی یادگار نویسی آنجا ندارم که بدانم کاهش یا افرایش داشته است، نمیدانم نقوش رنگی بازسازی شده یا نه، البته در کل کشور آمار جامعی مبنی بر رواج وندالیسم (حکاکی و ایجاد نقش بر روی آثار) یا کاهش و افزایش یافته نداریم، البته نمونه هایی وجود دارد اما جامع و فراگیر نیست.

هژبری به تخریب در نقش برجسته ساسانی در تنگه چوگان اشاره نمود و گفت: خوش بینانه نگاه کنیم شاید هدف افراد در تنگه چوگان، پیدا کردن گنج باشد اما در نگاه بدبینانه اهداف سیاسی است که هر گروهی یا قومی که مسائل سیاسی خاصی با حکومت داشته به آن نقوش آسیب زده یا کوشش نموده آن را محو کند، این نوع تخریب ها مانند پاک کردن کتیبه هخامنشی جزیره خارک، برای ضربه زدن به تاریخ و فرهنگ است که هدف و انگیزه سیاسی دارد.

کارشناس پژوهشکده باستان شناسی پیرامون اینکه وندالیسم پدیده ای زشت و شناخته شده در دنیا است، گفت: کشیدن نقش با اسپری رنگ، نوشتن یادگاری و رنگ پاشی و بر روی آثار تاریخی ناشی از علاقه شدید انسان به جاودانگی نام و نشان است، این رفتارها نمونه قدیمی هم دارد، چوپانان هم بر روی صخره ها این نقوش را حک نموده اند و تا به امروز هم بر جای مانده است، اتفاقا در گذرگاه ها که کاروان ها عبور می کردند بیشتر بچشم میخورد، نقش هایی از حیوانات مانند بز وجود دارد، حتی آنها که سواد داشتند نام خود را می نوشتند.

وی توضیح داد: گاهی بعضی از تخریب ها در آثار تاریخی، با خط خوش و زیبا نوشته می گردد، حتی نقش های زیبایی هم حک می گردد، اما امروزه با پاشیدن رنگ که ماده شیمایی است، نه تنها صحنه زشتی بر روی آثار ایجاد می گردد بلکه بازسازی و پاکسازی آن غیرممکن و پرهزینه می گردد.

هژبری درباره اقدامات بازدارنده برای رواج وندالیسم در آثار تاریخی گفت: آموزش فرهنگی و تغییر تفکر در بزرگسالان خیلی کمتر از بچه ها است، باید روی نونهالان و دانش آموزان کار کنیم، آنها را آموزش دهیم، در مدارس در روستاها مناطقی که آثار تاریخی و باستانی در دسترس است، با طراحی روی میتوان روی جلدهای کتاب و دفاتر، مضامین و مفاهیم را به بچه ها منتقل کنیم، اینها ملکه ذهنشان می گردد و تاثیر آن در آینده معین می گردد.

وی اضافه نمود: صدا و سیما نقش بسزایی در جلوگیری از وندالیسم و یادگاری نویسی در آثار تاریخی دارد، پخش محتوای آموزشی تیز و کلیپ چند دقیقه ای درباره مراقبت حفاظت از میراث فرهنگی و آثار تاریخی در ساعات مختلف روز بسیار مهم است، این وسایل ارتباط جمعی که در دسترس است، هزینه های زیادی هم ندارد، اما دستاوردهای ارزشمندی برای آینده خواهد داشت، حال آنکه تلفن همراه، فضای مجازی و شبکه اجتماعی هم برای عموم جامعه کارکرد ویژه خود را دارد.

کارشناس پژوهشکده باستان شناسی اعلام کرد: گاهی بدست آوردن گنج و ثروت های یک شبه مبنای حفاری و تخریب میراث فرهنگی می گردد، اما گاهی نیت هایی برای محو یک تمدن و فرهنگ غنی که انگیزه هایی شومی است و به احتمال زیاد از خارج کشور و با اغراض سیاسی خاص برنامه ریزی و راهنمایی می گردد، منتهی مردم باید مطلع باشند و در مقابل افرادی که به آثار تاریخی آسیب می زنند حتی با یک نوشته و یادگاری بایستند و اجازه ندهند.