جعبه سیاه هواپیما چیست؟ - دور زمین

جعبه سیاه با نام هایی از قبیل ضبط کننده اطلاعات پرواز در هواپیما و همچنین پروازنگار شناخته می شود. معمولاً جعبه سیاه در هواپیما، کشتی، بالگرد و فضا پیماهای سرنشین دار قرار می گیرند. زمانی که برای هواپیما سانحه ای رخ می دهد سوالات متعددی در ارتباط با دلیل سقوط هواپیما اذهان را درگیر می کند. پس از وقوع سانحه سقوط هواپیما همه به دنبال علت یابی و یافتن پاسخی برای سوالات می باشند.

از این جهت جعبه سیاه را در هواپیما قرار می دهند تا پاسخ سوالات را به کمک دستگاه ضبط اطلاعات فنی پرواز (Flight Data Recorder) و دستگاه ضبط صداهای کابین و هواپیما (Cockpit voice recorder) بیابند. در حقیقت جعبه سیاه جزئیات اتفاقات رخ داده در طول پرواز را ثبت می کند.

جعبه سیاه هواپیما چیست؟

دستگاه ثبت کننده اطلاعات پرواز (Flight Data Recorder) برای ثبت پارامترهای عملکرد هواپیما مورد استفاده قرار می گیرد. هدف از به کار گیری پروازنگار هواپیما جمع آوری و ثبت اطلاعات از انواع سنسورهای هواپیما برای نجات از سانحه است. در واقع در گذشته فلایت رِکوردِر متشکل از دو قسمت بود: ضبط کننده پرواز که توسط هواپیما حمل می شد و دیگری ضبط کننده صدای خلبان. جعبه‌ سیاه قدیمی‌ با استفاده از هد الکترومغناطیسی به ثبت اطلاعات می‌ پرداخت و متشکل از نوارهای مغناطیسی بود که همانند نوار ضبط صوت عمل می ‌کرد.

اما امروزه این ضبط کننده ها با یکدیگر ترکیب شده و تبدیل به یک بخش شده اند که به توصیف ایکائو (سازمان هوانوردی غیر نظامی بین‌المللی) ضبط کننده های ترکیبی نامیده می شوند. این ضبط کننده های ترکیبی همان جعبه سیاه هستند که برای عملیاتی شدن باید شرایط پیوست 6 ایکائو را برای عملیات پرواز دارا باشد. جعبه سیاه از سال 1990 به سمت تکنولوژی ‌ای رفت که در آن قطعات متحرک به کار نرود.

در جعبه‌ سیاه مدرن به جای نوارهای مغناطیسی از تراشه های حافظه الکترونیکی استفاده می نمایند. جعبه‌ سیاه اطلاعات 25 ساعت آخر پرواز را ضبط می ‌کند. جعبه سیاه برخلاف نامی که دارد، به رنگ نارنجی شب رنگ است. دارا بودن چنین رنگ شاخصی به همراه نوار انعکاس دهنده متصل شده به بخش خارجی ضبط کننده، پس از وقوع سانحه، در یافتن جعبه سیاه هواپیما به ویژه هنگام سقوط هواپیما در آب، بسیار تاثیر گذار می باشد.

هدف از قرار دادن جعبه سیاه در هواپیما

ضبط کننده اطلاعات پرواز در بخشی از هواپیما که بعد از سانحه و سقوط قابل حفاظت و بازیافت است نصب می شود. معمولاً جعبه سیاه در دُم هواپیما قرار می گیرد؛ به این علت که عقب هواپیما در هنگام سقوط هواپیما کم تر در معرض خطر است. اطلاعات جمع آوری شده در سیستم جعبه سیاه و یا ضبط کننده اطلاعات پرواز به کاوشگران کمک می کند حین وقوع سانحه هواپیما علت آن را کشف نمایند.

جعبه سیاه تنها سندی است که اثبات می کند علت سقوط هواپیما خطای خلبان به واسطه رویدادی خارجی از قبیل وزش شدید هوا و یا شرایط نا مناسب آب و هوایی بوده و یا اینکه مشکل از ایجاد اختلال در سیستم فنی هواپیما بوده است.

علاوه بر این، اطلاعات پروازنگار در بهبود سیستم طراحی هواپیما نیز کمک می کند و دارای قابلیت پیش بینی مشکلات فنی هواپیما و همچنین سن آن است. پیش بینی سن هواپیما توسط جعبه سیاه با نظارت بر تعداد ساعات کار موتور صورت می گیرد. ارزیابی این اطلاعات می تواند در ارتباط با تعویض موتور پیش از وقوع خرابی مفید واقع شود.

اصول عملیات جعبه سیاه

جعبه سیاه در داخل هواپیما شرایط عملکردهای مختلف پرواز را ضبط می کند. طبق مقررات، هواپیمایی که به تازگی تولید شده است باید حداقل 88 پارامتر آن که مهم ترین ها زمان، ارتفاع، سرعت هوا، جهت و وضعیت هواپیما می باشند، مورد بررسی قرار گیرند. علاوه بر این، برخی از جعبه های سیاه هواپیما قابلیت ثبت وضعیت بیش از 1 هزار ویژگی پرواز را دارند و می توانند در جستجو بسیار کارساز واقع گردند. فاکتورهای مورد بررسی می تواند هر چیزی از قبیل موقعیت فلَپ تا خلبان خودکار و یا حتی زنگ هشدار دود باشد. طبق مقررات سالانه بررسی جعبه سیاه به منظور تایید اینکه تمام پارامترهای اضطراری ثبت می شوند صورت می گیرد.

جعبه سیاه چگونه در سوانح هوایی سالم می ماند؟

ضبط کننده اطلاعات پرواز به نحوی ساخته شده است که در برابر سقوط شدید، فشار بیش از چند تُن و حرارت مقاوم است. در اغلب سوانح هوایی معمولاً اسکلت و باقی اجزاء داخلی به میزان زیادی آسیب می ‌بینند و تنها واحدهای حافظه که مقاوم در برابر سانحه هستند و مربوط به دستگاه‌های جعبه سیاه یا FDR و ضبط کننده صدای کابین خلبان یا به اختصار CVR هواپیما می باشند سالم می مانند. دستگاه واحد حافظه قابل بازیابی هنگام سقوط هواپیما یا CSMU وسیله ای استوانه ‌ای شکل و بزرگ است که به دستگاه ضبط اطلاعات متصل می باشد.

میزان مقاومت جعبه سیاه

• آتش سوزی با شدت بالا: سیستم ضبط صدا می تواند تا 1100 درجه سانتی گراد حرارت را تحمل کند و با قرار گرفتن 100 درصد جعبه سیاه در معرض شعله های آتش تا 30 دقیقه آسیب نمی بیند. اگر از تست پروتکل ای. دی. 56 استفاده شده باشد تا 60 دقیقه دوام می آورد.
• آتش با شدت کم: 260 درجه سانتی گراد با تست در کوره به مدت 10 ساعت
• شُک فشار: 3 هزار و 400 Gs (شتاب گرانشی)
• ایستایی سقوط: 5 هزار پوند به مدت 5 دقیقه برای هر محور
• میزان غوطه وری در آب: غوطه وری در مایعات هواپیما (سوخت، بنزین و غیره) به مدت 24 ساعت
• مقاومت در برابر نفوذ: 500 پوند، نفوذ از 10 فوت با یک چهارم اینچ قطر نقطه تماس
• فشار هیدرواستاتیک: فشار برابر با 20 هزار فوت عمق